Symposium ter herdenking van leven en werken van Anton Došen (1939 – 2023)

Filip is orthopedagoog, strategisch coördinator doelgroep dubbeldiagnose in het Psychiatrisch Centrum Dr. Guislain (Gent, België). Hij heeft meer dan 30 jaar ervaring in de psychiatrie voor observatie en behandeling van volwassenen met een verstandelijke beperking en bijkomende geestelijke gezondheidsproblemen. Daarnaast geeft Filip consultatie/advies en opleiding/vorming aan heel wat voorzieningen en diensten in Vlaanderen en Nederland. Filip is één van de trekkers van de SEN-SEO beweging in Vlaanderen, die expertise verspreidt over de emotionele ontwikkeling van personen met een verstandelijke beperking. Ook is hij lid van NEED (Network of Europeans on Emotional Development) en boardmember van de European Association for Mental Health in Intellectual Disabilties (EAMHID). Filip is in 2021 gepromoveerd aan de Universiteit van Gent op het proefschrift Emotionele ontwikkeling bij personen met een verstandelijke beperking: onderzoek naar de Schaal voor Emotionele Ontwikkeling en een aansluitende coachingsmethodiek. Hij is gastprofessor aan de Universiteit van Gent (Vakgroep Orthopedagogiek). Filip is auteur en co-auteur van meerdere boeken en artikelen over emotionele ontwikkeling bij mensen met een verstandelijke beperking.

Anton Došen: A charismatic and committed pioneer for mental health in people with intellectual disability

This presentation will highlight the enormous contribution of Anton Došen for mental health in people with intellectual disability. He was a psychiatrist and child psychiatrist who was emeritus professor of” Psychiatric Aspects of Intellectual Disability at the Radboud University, Nijmegen, the Netherlands. Anton Došen was a charismatic and committed pioneer in the field of intellectual disability and mental health and worked tirelessly for almost 40 years to raise awareness, develop and participate in numerous training activities, seminars, workshops, conferences and congresses. He was a recognised authority internationally in the field of mental health and intellectual disability in response to deinstitutionalisation and normalisation that dominated the services for people with intellectual disability in the 1980s and 1990s. He was among the founders of The European Association for Mental Health in Mental Retardation (EAMHMR, currently EAMHID). He became the first president and retained the title of the honorary president of the EAMHID Association after his retirement. He served as the chairman of the Section Mental Retardation, World Psychiatric Association bringing closely generic psychiatry with intellectual disability. Anton Došen was the author of numerous professional publications and including books on mental health problems in persons with developmental disorders, intellectual disability and autism. He acted as expert in different national and international projects and was a member of advisory and editorial boards of several professional national and international journals. He trained specialists in providing professional help to people with mental health problems and intellectual disability all over Europe including his native country of Croatia by helping them to develop specialist services. He formed strong collaboration with the NADD – National Association for Dually Diagnosed - in US and organised several joined activities and projects. In his work, he emphasised the developmental perspective and integrative approach in the assessment, diagnostics and treatment of psychiatric disorders and behaviour problems among people with intellectual disability and autism. His method of applying the developmental perspective and integrative approach was widely used in the clinical practice of multi - professionals in the Netherlands and Belgium as well as in other countries. He organised the first European Congress of Mental Health in Intellectual Disability in Amsterdam in 1995 that continued to take place regularly and the 14^th Congress took place in Helsinki in September 2023. Anton was liked and respected very much by his colleagues, trainees and students. He was a kind and gentle person committed to helping and support people with intellectual disability and mental health problems, their families and their carers to whom they turned with confidence for advice and support.

Biografie Nick Bouras

Nick is Professor Emeritus of Psychiatry, King’s College London, Institute of Psychiatry, Psychology and Neuroscience, Health Service Research and Population Department. He has a long standing of 40 years career in psychiatry and mental health at Guy’s Hospital, King’s College London, Institute of Psychiatry, Maudsley Hospital and affiliated organisations. For 25 years was a Consultant Psychiatrist and Clinical Director of specialist MH in ID services. He led the development of the first community based mental health service in the UK for people with intellectual disability and systematically studied and evaluated the re-provision of services, following the closure of long stay institutions. He planned and successfully implemented the closure and re-provision of three large institutions in London area. He initiated and developed the Estia (Evaluation, Services, Training, Intervention Assessment) Centre. Nick Bouras was Chairman on several academic and professional committees including Member of the Council and the Executive Committee of the Royal College of Psychiatrists, President Royal Society of Medicine – Psychiatry, Member of NICE Guidelines Groups, European Associations, Elected Honorary Member of the World Psychiatric Association, Fellow Royal College of Psychiatrist and Fellow Royal Society of Medicine. He was among the founders of the European association of Mental health in ID. He published widely mostly of the determinants of behaviour for people with MH and ID. Several of his publications have been translated in different languages.

Prof.Dr.sc. Ante Došen, a teacher and friend

Ante Došen was born on 26 December 1939. He studied medicine in Rijeka, Croatia, where he was considered one of the best students. He ecognized in the Netherlands in neurology as well as psychiatry and thereupon in pediatric psychiatry.In his early years as a pediatric psychiatrist, he focused on children with intellectual disabilities. His postdoctoral thesis, published in 1983, had a groundbreaking message: the intellectually disabled can be mentally healthy too. He was a pioneer in this field and, together with Dr. Frank Menolascino from the US and Prof. Kenneth Day from the UK, he was one of the leading professionals in the world. He was one of the first to preside the Section for Mental Retardation of the World Psychiatric Association and the initiator of the European Association for Mental Health in Intellectual Disability. He was president of the Association for many years and remained honorary president until his last day. Thanks to his work and leadership, a framework was laid in Europe for a multidisciplinary approach towards this population by multidisciplinary teams of professionals. He has written more than 200 articles that have been published in various national and international professional journals and over a dozen books in various languages. He ecognize many professional gatherings, conferences, gave numerous training courses to multidisciplinary groups of professionals or was invited to these events as lecturer, moderator, chair – or all three simultaneously. Thanks to his work, the development of care for the intellectually disabled has significantly improved in various European countries such as the Netherlands, Croatia, Italy, Belgium, Germany, Switzerland, Sweden, Norway, Slovenia, etc. I am happy that Ante Došen’s great work, humaneness and tremendous contribution was ecognized in Croatia a few decades ago. In the Netherlands (his second native country), he was knighted in the Order Orange-Nassau by the Dutch royal house for his contribution to the development of mental health care in persons with intellectual disability and development disorders. In Croatia, we eagerly looked forward to every opportunity to meet with Ante, listen to him and learn something from him, some piece of information that would help us advance our work. I would like to believe that Ante was fully aware of our admiration and expressions of gratefulness.  

Biografie Milivoj Kramarić

Milivoj is a psychiatrist. He was born and raised in Zagreb. In 1988, he completed his studies in medicine at the University of Zagreb. After a period as a general practitioner, he specialised in psychiatry and worked at Zagreb University Hospital. Since 2018, he works as a psychiatrist in Bezirkskrankenhaus Passau in Germany. Together with several colleagues in the country, he dealt with the mental health of people with intellectual disabilities, and since 1998 he has been a permanent consultative psychiatrist at the Stančić Rehabilitation Centre for people with severe intellectual disabilities. For more than a decade, he has participated in teaching and clinical practice for medical students, students of the University of Applied Health Studies and, lately, for students of the Faculty of Education and Rehabilitation Sciences. He obtained his PhD in July 2012 with the thesis "Quality of live and mental health care of adults with intellectual disabilities". He has actively participated in numerous scientific and professional conferences and has authored or co-authored a number of professional and scientific publications. He is a member of the Croatian Psychiatric Association and of the editorial board of the association's journal "Socijalna psihijatrija". In 2010, he was also one of the founders and first president of the Croatian Association for Mental Health of People with Intellectual Disabilities and Developmental Disabilities. He was a member of the Executive Committee of the European Association for Mental Health in Intellectual Disability (EAMHID).

Theorievorming, onderzoek, praktijk en beleid met betrekking tot personen met een verstandelijke beperking en geestelijke gezondheidsproblemen: een state of the art

In deze presentatie zal ingegaan worden op de stand van zaken en een aantal toekomstige uitdagingen met betrekking tot de ondersteuning van en onderzoek over personen met een verstandelijke beperking en geestelijke gezondheidsproblemen. Hierbij zal aandacht worden besteed aan (stand van zaken, uitdagingen en toekomstige evoluties met betrekking tot) theorievorming, wetenschappelijk onderzoek, klinische praktijk en beleid. Hierbij zal, in lijn met het ontwikkelingsdynamisch model van onze leermeester Anton Došen, vetrokken worden van het belang van een integratieve en verbindende visie. Vanuit deze visie worden verschillende perspectieven en lagen complementair bij elkaar gebracht, met aandacht voor het afwisselend samengaan van “evidentie, existentie en emancipatie” (Broekaert et al., 2010).

Bigografie Stijn Vandevelde

Stijn is hoofddocent aan de Vakgroep Orthopedagogiek Universiteit Gent. Hij doet onder meer onderzoek rond ondersteuning van personen in (maatschappelijk) kwetsbare situaties vanuit een sterktegericht perspectief.

De relatie tussen de ontwikkelingsdynamische benadering en de Quality of Life benadering

De American Association on Intellectual and Developmental Disabilities (AAIDD) buigt zich sinds 1876 over de definitie van verstandelijke handicap. In de 12^de editie van het handboek wordt de verbinding gelegd tussen definitie, diagnose, classificatie en ondersteuning. Sinds 1992 staan een sociaal-ecologische benadering en een multi-dimensioneel ondersteuningsmodel voorop. Dit model legt nadruk op de interactie tussen persoonskaraktertistieken en omgevingsfactoren met het oog op het bevorderen van levenskwaliteit. Aan de vooravond van de afwerking van de 12^de editie van het handboek ontmoetten Anton Došen en Bob Schalock elkaar in de kuip van Gent. Een memorabel moment vanwege de wederzijdse reflecties van Anton en Bob; die reflecties over de relatie tussen de ontwikkelingsdynamische benadering en de Quality of Life benadering wil ik graag met jullie delen.

Claudia Claes

Claudia is departementshoofd aan Hogeschool Gent en gastdocent aan UGent. Ze is ‘fellow’ bij de AAIDD en werkt met internationale collega’s aan het concept ‘Quality of Life’ en het ondersteuningsdenken.

Uitbreiding van de SEO-schalen met fase 6 & 7 en Vragenlijst Emotionele Ontwikkeling (VEO)

In deze presentatie komt het ontwikkelingsdynamische model kort aan bod en hoe deze zich verhoudt tot de emotionele ontwikkeling. In de 50 jaar dat Anton Došen als (kinder-)psychiater heeft gewerkt in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking, is deze benadering ook in andere sectoren van zorg in Nederland bekender geworden. Daarmee werd de urgentie groter om het model en de SEO-schalen uit te breiden met de 6e en 7e fase van emotionele ontwikkeling. Deze twee fasen worden besproken in termen van kenmerken, basisbehoeften en ondersteuningsbehoeften. Tegelijkertijd werd de vraag groter naar een vragenlijst/instrument om met betrokkenen zélf in gesprek te gaan over hun eigen emotionele ontwikkeling. Hiervoor is recent de Vragenlijst Emotionele Ontwikkeling (VEO) geconstrueerd. Er wordt ingegaan op de aanleiding, inhoud, de eerste ervaringen in de praktijk en stand van zaken in wetenschappelijk onderzoek.

Biografie Jolanda Vonk

Jolanda werkt als orthopedagoog-generalist en GZ-psycholoog bij Lore behandelcentrum van ORO in Helmond. Daarnaast is zij supervisor LVSC (NVO, SKJ) en seksuoloog NVVS/SH. Ze werkt sinds 35 jaar in de gehandicaptenzorg: haar meeste ervaring ligt bij complexe problematiek bij mensen met LVB (emotionele kwetsbaarheid en seksualiteit). Hiernaast werkt ze als consulent voor het CCE en als docent voor de RINO groep en heeft als coach gewerkt voor gezinshuizen. Jolanda is auteur van meerdere publicaties rondom emotionele ontwikkeling (2009, 2017 en 2021). Jolanda maakt deel uit van het kernteam van Landelijk Netwerk Emotionele Ontwikkeling (LNEO) en van Network of Europeans Emotional Development (NEED). Zij verzorgt in-company-trainingen rondom emotionele ontwikkeling en integratieve diagnostiek. Voorts is zij betrokken bij wetenschappelijk onderzoek rondom Schalen m.b.t. de emotionele ontwikkeling (SEO-V en VEO).

Beschrijving

Ontdek de impact/uitdagingen van het implementeren van Anton Došen ’s gedachtengoed binnen forensische/gedwongen zorgcontexten tijdens onze workshop. We behandelen zowel praktijkgerichte als theoretische aspecten en gaan aan de slag met de integratie van de SEO-R² binnen gangbare kaders in de forensische zorg (Good Lives Model, Risk-Need-Responsivity Model, … )  

Biografie Aristo Ongena

Aristo heeft negen jaar ervaring binnen de forensische psychiatrie met High Risk cliënten in FPC Gent en Medium Risk cliënten in PC Sint-Jan-Baptist waar hij als orthopedagoog werkte met mensen een verstandelijke beperking. Op heden werkt hij binnen PC Sint-Jan-Baptist als wetenschappelijk medewerker en doet hij aan de UGent doctoraatsonderzoek over participatie van de SEO binnen de forensische psychiatrie. Bij SENS-EO is hij actief binnen FOZEO (Forensische Zorg en Emotionele Ontwikkeling), de adviesgroep en als trainer.  

Biografie Christof Van de Putte

Christof werkte vijftien jaar voltijds in de Vlaamse forensische psychiatrie Hij kent die zorg goed door de vele functies die hij heeft vervuld in PC Sint-Jan-Baptist (sociotherapeut, nachtdienstmedewerker, agressiebeheersingscoach, medewerker bedrijfsopvangteam) en in FPC Gent (klinisch orthopedagoog, behandeltherapeut en vertrouwenspersoon). Hij initieerde en implementeerde het thema emotionele ontwikkeling en het instrument SEO-R² binnen de high-risk forensische zorg in Vlaanderen en is trekker van de stuurgroep Forensische Zorg en Emotionele Ontwikkeling (FOZEO) binnen SENS-EO. Momenteel werkt hij als lector binnen de opleiding professionele bachelor in de orthopedagogie binnen het Departement Sociaal-Agogisch werk van de Hogeschool Gent en als onderzoeker binnen het onderzoekscentrum Substance Use and Psychosocial Risk Behaviour (SUPRB), waar hij werkt aan het FOR-CON onderzoeksproject.

Beschrijving

Anton Došen beoogde met zijn ontwikkelingsdynamische benadering de geestelijke gezondheid en het emotioneel welzijn van mensen met een verstandelijke beperking te bevorderen. In de afgelopen jaren is gebleken, dat die benadering ook van betekenis is voor kinderen, jeugdigen en volwassenen in de psychiatrie met een normale of bovennormale verstandelijke begaafdheid. Wanneer de ontwikkelingsleeftijden worden losgelaten, blijkt de ontwikkelingsdynamische benadering universeel te zijn! In de workshop wordt besproken wat de implicaties hiervan zijn voor de (therapeutische) relatie tussen cliënt of patiënt en hulpverlener, voor de manier waarop de cliënt beschreven wordt en het therapeutische proces. Hierbij wordt het theoretisch kader van het ontwikkelingsdynamisch model naast de theoretische onderleggers van verschillende vormen van psychotherapie gelegd. Er is ruimte voor het verkennen van de effecten van verschillende beschrijvingen en waarderingen van hetzelfde gedrag, waarmee wordt aangesloten bij de toenemende aandacht voor transdiagnostisch werken. Zie ook: https://www.hogrefe.com/nl/nieuw/transdiagnostisch-wat-is-dat

Biografie Goedele Hoefnagels

Goedele werkt als orthopedagoge in Multiversum, een psychiatrisch ziekenhuis in Mortsel (Antwerpen). Ze werkt ondertussen al twaalf jaar voor het cluster dubbeldiagnose verstandelijke beperking en psychische problemen, in de eerste jaren op de afdeling en momenteel als outreachmedewerker. Ze geeft ook al verschillende jaren basisopleiding emotionele ontwikkeling in Vlaanderen en in de afgelopen jaren ook specifiek voor mensen die werken in de GGZ.

Biografie Rachel de Groot

Rachel is momenteel als psychotherapeut en Gz-psycholoog werkzaam binnen de GGz bij de afdeling persoonlijkheidsproblematiek van Dimence. Zij is sinds 2002 geïnspireerd geraakt door het gedachtegoed van Anton Došen. Rachel ontwikkelde op basis van zijn schaal voor emotionele ontwikkeling het SEO-kleurenprofiel, een veel gebruikte werkvorm in Nederland en België, om de omgeving breder mee te nemen in de inschatting van het emotionele ontwikkelingsniveau. Voordat ze in 2020 binnen de GGz kwam te werken, werkte ze in de forensische zorg, kinder-en jeugdpsychiatrie en de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking. Antons gedachtegoed over emotionele ontwikkeling en integratieve diagnostiek en behandeling, bleek in al deze sectoren van meerwaarde in haar dagelijkse werk. Ook nu nog is het gedachtegoed van Anton een belangrijke basis binnen haar werk als psychotherapeut. Naast haar werk bij Dimence verzorgt ze scholing over emotionele ontwikkeling, hechting en hechtingstrauma voor diverse organisaties.

Biografie Angelique Peters

Angelique is als hoofdopleider verbonden aan de postacademische opleiding tot Orthopedagoog Generalist Zuid- en Oost Nederland (OG-ZON), een samenwerking tussen Radboud CSW en RINO Zuid in Eindhoven. Daarnaast is zij als orthopedagoog generalist en systeemtherapeut werkzaam, ontwikkelt en verzorgt zij scholingen en trainingen en is zij supervisor voor professionals in ontwikkeling. Zij werkt als CCE-consulent en als ZZP-er in de gehandicaptenzorg, ouderenzorg, dagbesteding en de GGZ en brengt in al die werkvelden het contextgerichte kijken samen met het werken vanuit het ontwikkelingsdynamisch model.

Biografie Nele Geladi

Nele is klinisch orthopedagoog en systeemtherapeut. Ze leerde het SEO-kader kennen in 2015, toen ze werkzaam was op de afdeling dubbeldiagnose VB in PZ Asster. Al gauw merkte ze dat het kader van toepassing kan zijn op elke doelgroep en vertaalde deze dan ook naar de ambulante groepspraktijk. Momenteel werkt ze als eerstelijnspedagoog voor de doelgroep dubbeldiagnose VB en als orthopedagoog/systeemtherapeut in praktijk Manshoven. Dit combineert ze met het geven van SEO-trainingen in de GGZ, bij het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAHP) en in eerstelijnssettingen. Het mooie aan het kader is, vindt Nele, dat het perfect past binnen een systemisch kader, aangezien we op zoek zijn naar een passende match tussen cliënt en omgeving. ‘Gras groeit niet harder door er aan te trekken’.

Beschrijving

In deze workshop belichten Els Ronsse en Wilma Mathurin emotionele ontwikkeling vanuit autisme en autisme vanuit emotionele ontwikkeling. Ze horen namelijk vaak de opvatting dat de emotionele ontwikkeling van mensen met autisme anders verloopt dan van mensen zonder autisme. En dat dat de reden is om het ontwikkelingsdynamisch kader niet te gebruiken. Els en Wilma bespreken de meerwaarde van dit kader voor mensen met autisme. Aan de hand van verschillende casussen laten ze zien, welke impact het kader op de ondersteuning van mensen met autisme heeft. Ze dagen je uit om zelf een advies naar voren te brengen.  

Biografie Els Ronsse

Els is aan de universiteit van Gent afgestudeerd in de klinische psychologie en volgde daarnaast ook nog een integratieve psychotherapieopleiding. Inmiddels heeft ze meer dan vijftien jaar ervaring als orthoagoog bij mensen met een verstandelijke beperking en autisme. Ze is voorzitter van de Vlaamse Regiegroep SENS-EO (een netwerk dat zich bezig houdt met de ontwikkeling en verspreiding van kennis over emotionele ontwikkeling bij mensen met een verstandelijke beperking). Daarnaast heeft Els een eigen praktijk gericht op mensen met autisme en een normale begaafdheid. Ze geeft verschillende opleidingen rond deze thema’s, en schreef verschillende publicaties over deze thema’s. Els is lid van NEED (Network of Europeans on Emotional Development)  

Biografie Wilma Mathurin

Wilma is als gezondheidszorgsycholoog werk­zaam binnen de (S)GGZ en de verstandelijk gehandicaptenzorg. Zij is afgestudeerd als ortho­peda­goog en psycho­loog. Aandachtsgebieden in haar werk zijn (L)VB, ASS, emotionele ont­wikke­ling, genderdiversiteit, gehechtheid en vraagstukken rond de seksuele gezond­heid. Wilma vindt het belangrijk dat mensen die zich in een kwetsbare positie bevinden de zorg krijgen die het beste aansluit bij hun zorgbehoefte. Ze streeft ernaar dat mensen excelleren op hun eigen niveau, waarbij rekening wordt gehouden met verschillen in mogelijkheden, motivatie en interesse. Wilma is in het bezit van een aantekening seksuologie NVVS. Zij is lid van NEED (Network of Europeans on Emotional Development) en van LNEO (Landelijk Netwerk Emotionele ontwikkeling). Daarnaast heeft ze in Vlaanderen een gecertificeerde opleiding over de SEO-R2 gevolgd. Wilma is medeoprichter en contactpersoon van de Special Interest Group autisme­spectrum­stoor­nissen en seksuali­teit (NVVS).

Beschrijving

In deze workshop gaan we dieper in op het vertalen van een inschatting van de emotionele ontwikkeling naar ondersteuningsadviezen. We vertrekken vanuit de dagelijkse praktijk van het ondersteunen van mensen met een soms complexe zorgvraag en staan stil bij werkzame factoren en mogelijke valkuilen. Anton Došen wist als geen ander dat geestelijke gezondheid van mensen met een verstandelijke beperking door de omgeving wordt vormgegeven in de dagelijkse praktijk. De focus van deze workshop ligt dan ook op wat een omgeving kan betekenen.  

Biografie Lien Claes

Lien is orthopedagoge bij het mobiel team Ampel WINGG (CGG Prisma, België). Ze ondersteunt de (professionele en natuurlijke) omgeving van kinderen en jongeren met een verstandelijke beperking en bijkomende geestelijke gezondheidsproblemen. Ze deed een doctoraatsonderzoek naar vastgelopen levenstrajecten van mensen met een verstandelijke beperking (Universiteit Gent). Daarnaast is ze van bij de start betrokken bij het Vlaamse SENS-EO netwerk rond emotionele ontwikkeling.  

Biografie Leen De Neve

Leen is coördinator van Outreach De Steiger, Psychiatrisch Centrum Dr. Guislain (Gent, België). Ze ondersteunt vanuit een mobiel team de (professionele en natuurlijke) omgeving van (jong)volwassenen met een verstandelijke beperking en bijkomende problemen met hun geestelijke gezondheid. Daarnaast geeft ze scholing en opleiding aan ondersteuners en is ze reeds jarenlang mede-trekker van de SENS-EO-beweging, voornamelijk rond het thema ‘van inschatting naar ondersteuning’.

Beschrijving

Cliënten met zeer ernstige en hardnekkige gedragsproblemen voor wie reguliere therapieën niet helpen, vormen binnen de zorg voor mensen met een (visuele-en-)verstandelijke beperking een relatief kleine maar problematische doelgroep. Verstoorde gehechtheid kan hieraan ten grondslag liggen. Voor het behandelen van deze cliënten is een integratieve behandeling, gehechtheidstherapie met aansluitend gedragstherapie, ontwikkeld namelijk de ‘Integratieve Therapie voor Gehechtheid en Gedrag’ (ITGG). Na een korte bespreking van de theoretische onderbouwing wordt de aanpak behandeld aan de hand van videofragmenten, waarna ook de resultaten van het wetenschappelijk onderzoek naar het effect van ITGG zal worden gepresenteerd. Ook zal worden ingegaan op verschillende casussen en aandachtspunten bij het toepassen van ITGG. Kern vragen die zullen worden beantwoord zijn: Welke theoretische onderbouwing is er voor ITGG? Hoe verloopt de behandeling? Wat zijn de resultaten van de effectstudie naar ITGG? Hoe ziet toepassing in de praktijk eruit?

Biografie Paula Sterkenburg

Paula is bijzonder hoogleraar ‘Mensen met een visuele of visuele én verstandelijke beperking; sociale relaties & ICT’ aan de Vrije Universiteit Amsterdam. De leerstoel is ingesteld door Stichting Bartiméus en het Bartiméus Fonds. De leerstoel verbindt twee zorggebieden, de zorg voor mensen met een visuele beperking en die voor mensen met een visuele én verstandelijke beperking. Daarnaast verbindt de leerstoel wetenschap en praktijk door het onderbouwen van toepassingen en het toetsen ervan in de praktijk. Ze is coördinator van de academische werkplaats ‘Sociale Relaties en Gehechtheid’ van de Bartiméus, Ons Tweede Thuis, Vrije Universiteit. Huidige projecten zijn onder andere: ‘EMB en ICT’; ‘Sociale relaties en ICT’; ‘Robot Bart stopt het piekeren’; ‘Stimulatiekleed voor kinderen met een visuele beperking’. Ze is (mede-)auteur van artikelen, (hoofdstukken in) boeken en producten. https://research.vu.nl/en/persons/paula-sterkenburg/publications/

Beschrijving

Deze workshop gaat over praktisch bruikbare hulpmiddelen en methodes die inzoomen op de dynamiek van zowel de seksuele als de emotionele ontwikkeling. Hierbij zijn de laatste ontwikkelingen binnen Nederland en Vlaanderen meegenomen. Seksuele en emotionele ontwikkeling zijn nauw met elkaar verbonden. Door middel van het ontwikkelingsdynamisch model (Došen, 2014) wordt gekeken naar de achterliggende betekenis van seksueel gedrag. Hoe is een disharmonische ontwikkeling te verklaren en hoe krijgen we zicht op onderliggende (emotionele) behoeften? Er wordt ingezoomd op de emotionele ontwikkeling die een centrale rol speelt bij het achterhalen van de betekenis van (seksueel) gedrag. Wanneer er meer bewustzijn ontstaat over (emotionele) draagkracht en basisbehoeften, is een snellere en/of betere afstemming in de (professionele) relatie mogelijk. Hiermee komt stimulatie van een gezonde emotionele seksuele ontwikkeling en van seksueel en emotioneel welbevinden meer op de voorgrond en kan wellicht veel onbegrip en leed voorkomen worden.

Biografie Sandra Zaal

Sandra Zaal is gz-psycholoog, orthopedagoog-generalist, supervisor en seksuoloog NVVS. Zij is begin ’90 als orthopedagoog begonnen bij KDC De Schuit en KDC De Kring in Amsterdam waar zij geïnspireerd raakte door Anton Došen die daar als consulterend kinderpsychiater twee keer per jaar kwam. Als opvolgster van Jolanda Vonk is zij nog steeds werkzaam bij Cordaan en heeft daarnaast ruim 20 jaar in het speciaal onderwijs (SO ZML) gewerkt. Aandachtsgebieden in haar werk zijn de ontwikkelingsdynamische benadering, emotionele ontwikkeling, gehechtheid, seksuele ontwikkeling en seksuologische vraagstukken. Zij is vanaf de oprichting betrokken bij het Landelijk Netwerk Emotionele Ontwikkeling (LNEO) en als deelnemer vanuit de Nederlandse delegatie verbonden aan het Network of Europeans on Emotional Development (NEED). Binnen NEED wordt wetenschappelijk onderzoek verricht naar de SEO-V, publicaties geschreven en vindt doorontwikkeling van de inmiddels internationale Schaal Emotionele Ontwikkeling plaats. Samen met Margriet Boerhave heeft Sandra twee publicaties geschreven over emotionele ontwikkelingen gehechtheid.  

Biografie Mirella van der Heijden

Mirella is NVO Orthopedagoog-Generalist en Seksuoloog NVVS i.o. Ze werkt voor Cordaan, een zorgorganisatie in Amsterdam die zorg verleent aan onder andere mensen met een verstandelijke beperking. Bij Cordaan is Mirella werkzaam als behandelcoördinator, EMDR-traumabehandelaar en seksuoloog. Mirella heeft ruim 20 jaar ervaring in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking en heeft zich gespecialiseerd in het werken met mensen met een (zeer) ernstig verstandelijke beperking, autisme en complexe problematiek.

Beschrijving

Zowel in België als in Nederland wordt het model van emotionele ontwikkeling in het onderwijs gebruikt. Jacqueline en Stefanie staan al enkele jaren in het werkveld en willen jullie meenemen in hun verhalen. Tijdens deze workshop gaan ze dieper in op hoe het model in het onderwijs gebruikt kan worden. De workshop is vooral praktijkgericht: ze bespreken hoe de inzichten in de emotionele ontwikkeling omgezet kunnen worden in de dagelijkse ondersteuning van de leerlingen en hun leerkrachten. Aan de hand van voorbeelden uit de praktijk en verschillende materialen willen Stefanie en Jacqueline jullie inspiratie geven om op zoek te gaan naar de boodschap achter het gedrag.  

Biografie Stefanie Swyngedauw

Stefanie begon in 2007 haar carrière in GES+ (extreme gedrags- en emotionele problemen) leefgroepen bij volwassenen. Later stapte ze over naar de jongerenwerking. Al van bij het prille begin kwam ze door Filip Morisse in contact met het gedachtengoed van Anton Došen. Filip kwam het team versterken om verder te kijken dan de signalen die de cliënten gaven. Het zoeken naar de ECHTE noden van iedereen rondom haar heeft haar daarna gedurende haar carrière niet meer losgelaten. In 2014 startte Stefanie in het buitengewoon onderwijs bij jongeren met een type 3 attest (jongeren met gedrags- en emotionele problemen) en jongeren met een type 9 attest (ASS). Daarna stapte ze over naar het gewoon onderwijs om leerkrachten te coachen in het omgaan met kinderen en jongeren. Stefanie is sinds 2022 directeur van Campus Glorieux Lager en Campus Sint Pieter in Ronse. Daar houdt ze dagelijks een vinger aan de pols om de ECHTE noden van de kinderen en personeelsleden te ontdekken en daarmee aan de slag te gaan. In 2020 richtte ze EDUS op en begon ze vormingen te geven rond emotionele ontwikkeling in samenwerking met de SENS-EO groep via de samvzw. Daardoor blijft Stefanie heel betrokken bij de emotionele ontwikkeling en ontwikkelt ze zelf nieuwe tools om de emotionele ontwikkeling in het onderwijs blijvend onder de aandacht te brengen. In 2023 verscheen haar Franse vertaling van de SEO-R² en SEO-V. Er loopt een onderzoek naar de psychometrische kwaliteiten van de schaal. Daarin werkt Stefanie samen met de universiteit van Mons onder supervisie van Filip Morisse.  

Biografie Jacqueline Kole

Jacqueline is basis orthopedagoog met een ruime ervaring in de zorg voor kinderen en jongeren met een verstandelijke beperking. Ze is werkzaam als orthopedagoog binnen het special onderwijs en in een kleinschalige woonvorm voor kinderen. Daarnaast begeleidt ze ouders en jongeren in de thuissituatie door middel van de videomethode Marte Meo. Dat betekent zoveel als “op eigen kracht”. Kijken naar wat iemand kan in plaats van naar zijn of haar beperking. In alle werkgebieden staat het contact tussen mensen centraal. Een belangrijke sleutel daarbij is om samen met ouders, begeleiders en leerkrachten inzicht in de emotionele ontwikkeling van een kind te krijgen. Wat kun je als kind of jongere zelf, wat heb je nodig en hoe kan ik daar als ouder, begeleider of leerkracht zo goed mogelijk bij aansluiten?

Beschrijving

Hoe kan je ontwikkelingspsychologische fazen vertalen naar je begeleidingswerk? De methode ‘de draad’, verder bouwend op het werk van Anton Došen en Jacques Heijkoop, wil daarbij helpen. Aan de hand van een aantal begrippen in een eenvoudige taal en visueel ondersteund krijg je handvatten om te werken aan ‘verbinding’ als ‘verbinding moeilijk loopt’. In deze sessie geef ik een introductie op een aantal werkvormen die ik gebruik en die je als begeleider van een cliënt, van een opvoedersteam, een leerkrachtenteam kan meenemen naar je werk.

• Hoe zorg je ervoor dat een fase niet als iets statisch wordt gezien maar als een dynamisch iets. Het gaat om een heen en weer bewegen tussen de ‘sterkste’ draad en het ‘kwetsbare plekje’ in de draad. Je leert een tekening maken die je daarbij kan helpen.
• De belangrijkste ‘kwetsbare plekjes’ in de draad situeren zich in fase 1 en 2. Daarom wordt in ‘de draad’ deze fasen verder opgesplitst. De eerste fase in spoor, poort, actie-reactie en samen doen. De tweede fase in de hechte draad en de lus in de draad. Het worden ingangen die je kan gebruiken als verbinding moeilijk loopt.
• Enkele instrumenten zoals het intervisiespel ‘Ontwarde draad’, therapeutische uitwerkingen, werkschema’s, magneetbordjes, posters die helpen bij het vertalingswerk en bij psycho-educatie kan je tijdens de sessie inkijken.

 

Biografie Gerrit Vignero

Gerrit werkt sinds 1986 als orthopedagoog in het Medisch Pedagogisch Centrum (MPC) Terbank in Heverlee (België), een residentiële voorziening voor kinderen en jongeren met een lichte of matige verstandelijke beperking, gedragsstoornissen en/of emotionele problemen. Al heel vroeg in zijn werk als orthopedagoog ontdekte hij het belang van de ontwikkelingspsychologie voor het ondersteunen van mensen met een verstandelijke beperking. De vraag waar hij zich op richtte was: Hoe vertaal je ontwikkelingspsychologisch denken naar het orthopedagogisch handelen? Voor het antwoord op deze vraag inspireerde  Gerrit zich op het werk van Jacques Heijkoop en van Anton Došen. Hij ontwikkelde een model en een methodiek waarbij hij het beeld van de draad gebruikt om de relatie tussen ouder en kind, cliënt en professional die bij de verschillende ontwikkelingsfasen hoort, weer te geven. ‘De draad’ kan zowel worden gebruikt bij handelingsplanning als voor psycho-educatie. Wat ouders doen om een band met hun kind op te bouwen kunnen we gebruiken als ingangen als verbinding moeilijk loopt. Over zijn methode heeft Gerrit inmiddels drie boeken geschreven. ‘De draad’ werd oorspronkelijk vooral opgepikt in voorzieningen voor cliënten met een verstandelijke beperking. Inmiddels wordt het ook als werkvorm gebruikt in andere sectoren: gewoon en buitengewoon onderwijs, jeugdhulp, ambulante begeleiding, ouderbegeleiding, ouderenzorg en therapie. De methode werd door Edda Janssens en Katrijn Van Acker bewerkt in het intervisiespel ‘Ontwarde draad’. In 2023 kwam er ook een CCE podium over de draad (cce.nl). In Vlaanderen werkte hij mee aan het project SENS-EO rond de SEO schaal. Gerrit geeft scholing in België en Nederland over zijn model en begeleidt casusbesprekingen. Hij geeft les aan de opleiding voor opvoeders en begeleiders aan de UCLL hogeschool.

Beschrijving

Wanneer je mensen met complex gedrag ondersteunt, kan je als ouder, begeleider of gedragsdeskundige ‘emotioneel besmet’ raken door hun emoties en spanningen. Hierdoor staan je eigen stress- en emotieregulatie en je vermogen om te mentaliseren onder DRUK. Mentaliseren is een basishouding waarbij je met ‘buik en hoofd’ aanvoelt en begrijpt welke betekenis gedrag kan hebben, stilstaat bij wat het met je doet en bij de ademruimte die je nodig hebt om te zorgen voor een veilige basis voor emotionele ontwikkeling. Bij het inschatten van de betekenis van complex gedrag maken we dankbaar gebruik van het ontwikkelingsdynamisch model van Anton Došen (= helpende beeldvorming). Dit model inspireert ons om afgestemd zorg te dragen voor een ‘veilige basis en haven’ bij het reguleren van stress en emoties (homeostase), het aangaan van veilige relaties (1^ste socialisatie) en de ontwikkeling van een positief zelfbeeld en zelfbegrip (individuatie). Tijdens onze workshop wordt het model ‘emotionele ontwikkeling in verbinding’ toegelicht en geïllustreerd aan de hand van praktijksituaties. De centrale vraag in dit model is: “wat hebben begeleiders en ouders nodig om een veilige basis voor emotionele ontwikkeling te vormen?” De deelnemers worden uitgenodigd om stil te staan bij en te mentaliseren over hun eigen ervaringen en deze ervaringen met elkaar te delen.

Biografie Erik De Belie

Erik is opgeleid als klinisch orthopedagoog en psychodynamisch kindertherapeut. Hij heeft meer dan veertig jaar ervaring als orthopedagoog, psychotherapeut, opleider en supervisor. Erik publiceerde over ouderschap, verstandelijke beperking, gehechtheid, complex trauma, emotionele beschikbaarheid en mentaliseren. De workshop is geïnspireerd door het laatste boek: De Belie, E. & Verhasselt, J. (red.) (2022). Emotionele ontwikkeling in verbinding. Mentaliserend coachen van begeleiders van kinderen en jongeren met complexe gedragsproblemen (Garant). Met bijdragen van o.a. Filip Morisse, Leen De Neve & Soetkin Roskam.

Beschrijving

De workshop bestaat uit twee delen: Deel 1) De presentatie van de CCE e-learning over Zelfverwonding (getiteld Zelfverwondend gedrag: begrijpen en interveniëren). Deze e-learning is gratis beschikbaar en verkent verschillende verklaringen voor zelfverwondend gedrag bij mensen met een matige of (zeer) ernstige verstandelijke beperking. Ook het verklaringsmodel van Anton Došen komt aan bod. Daarnaast gaat de e-learning in om mogelijk interventies bij zelfverwonding, waarin de integratieve aanpak ook aandacht krijgt. Deel 2) De presentatie van de casus van Natascha Albers ‘Samen volgen we Bianca’. In deze casus wordt beschreven hoe een keerpunt in de zelfverwonding van Bianca werd bereikt: haar omgeving ontdekte, dat Bianca emotioneel en communicatief zwakker was dan waar men tot dan toe vanuit ging. De ondersteuning werd op dit niveau afgestemd: samen overgangen maken, ervoor zorgen dat Bianca kan volgen wat er gebeurt en rekening houden met wat ze op een bepaald moment aankan. Ook is een multidisciplinair team gevormd dat het wel en wee van Bianca volgt volgens een vaste systematiek om de kwaliteit van haar leven zo goed mogelijk te laten zijn. In de workshop verkennen we hoeveel van Anton Došens gedachtengoed (impliciet) in deze casus is verwerkt.  

Biografie Peter Koedoot

Peter Koedoot is ontwikkelingspsycholoog en Master of Science in Health Services Research en heeft ruim dertig jaar ervaring op het grensvlak tussen de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking en geestelijke gezondheidsproblemen. Bij het Trimbos-instituut deed hij onder meer onderzoek naar de SGLVG-populatie en de prevalentie van gedragsproblemen bij mensen met een verstandelijke beperking. Als consultant adviseerde Peter bij zorginstellingen in verschillende sectoren op het gebied van kennis- en verandermanagement en professionalisering van zorgmedewerkers. Sinds 2005 is Peter projectleider expertisemanagement bij het Centrum voor Consultatie en Expertise. Daar leidt hij kennisprojecten waarmee expertise over probleemgedrag en handelingsverlegenheid in diverse zorgsectoren gedeeld worden met zorgprofessionals. Peter leidde onder meer de CCE-projecten Leren van Casussen, CCE Podium en het implementatieproject Zelfverwonding, een good practice over het begrijpen en interveniëren bij ernstig en aanhoudend zelfverwondend gedrag bij mensen met een matige tot zeer ernstige verstandelijke beperking. Peter is gastdocent in de uitvoering van evaluatief N=1 onderzoek bij de RINO voor de CCE-leergang over de Rol en positie van de gedragsdeskundige.  

Biografie Natascha Albers

Natascha is werkzaam als GZ-psycholoog bij 's Heeren Loo, een organisatie voor mensen met een verstandelijke beperking. Daarnaast is ze sinds 2019 werkzaam als consulent bij het CCE.