Aantal keer bekeken: 1089 views
In de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking wordt het model voor emotionele ontwikkeling van Anton Došen veel toegepast. De Schaal voor Emotionele Ontwikkeling (SEO-R²) wordt gebruikt voor het inschatten van het emotionele ontwikkelingsniveau van cliënten. Er bestaat echter een risico dat de theorie rond emotionele ontwikkeling en de SEO-R² wordt opgevat als een nieuw classificatiesysteem. Zeker bij complexe problematiek mag emotionele ontwikkeling niet geïsoleerd worden bekeken. Belangrijk is een holistische assessment met de nadruk op bio-, psycho-, sociale- en ontwikkelingsaspecten. In deze blog lees je daarom meer over integratieve diagnostiek.
In veel instellingen zowel wordt de emotionele ontwikkeling ingeschaald. Daarna wordt in het ondersteuningsplan een vertaalslag gemaakt naar een concrete begeleidingsstijl. In het boek “Emotionele ontwikkeling in verbinding” beschrijven Filip Morisse en Anton Došen een aantal vreemde interpretaties van het model voor emotionele ontwikkeling, zoals: “Deze cliënt is een Došen 2”, “Met een cliënt in fase 1 moet je omgaan als een baby” of “een cliënt in fase 2 zal nooit alleen kunnen wonen”.
Volgens Anton Došen is fasisch denken een simplificatie van de werkelijkheid. Ontwikkeling is een onregelmatig continuüm met vertragingen, achterstanden en sprongen. Het is belangrijk de typische kenmerken (die bij specifieke ontwikkelingsfases horen) te kunnen lezen en de achterliggende behoefte te herkennen.
Het is niet zozeer interessant om uit te gaan van het gemiddeld emotioneel functioneren maar meer van de spreiding in het ontwikkelingsprofiel. Gerrit Vignero is bekend van zijn methode “De Draad tussen cliënt en begeleider”. Hij zegt dat mensen met een verstandelijke beperking een kwetsbare draad en een sterke draad hebben. Er is vaak een soort bovenbouw waar cliënten zich het liefst in laten zien (met als risico zelfoverschatting, aangeleerde hulpeloosheid, imiteren of meepraten). Daarnaast moeten begeleiders rekening houden met een onderbouw dat zich vaak elders bevindt.
Door recent neurowetenschappelijk onderzoek krijgt de psychosociale ontwikkeling een steeds belangrijkere rol in de psychologie en psychiatrie. Er is een nieuwe wetenschappelijke discipline ontstaan: het ontwikkelingsperspectief. Binnen dit perspectief wordt voornamelijk aandacht besteed aan de persoonlijkheidsontwikkeling en het ontstaan van normaal gedrag of probleemgedrag. De klassieke verklarende factoren in de psychopathologie (de biologische, psychologische en sociale dimensie) worden aangevuld met de ontwikkelingsdimensie.
De oorsprong van probleemgedrag of psychiatrische problematiek ligt vaak in de vroegkinderlijke periode 0-5 jaar. Daarom is het belangrijk kennis te hebben van de voorgeschiedenis van de cliënt met een verstandelijke beperking. Als er weinig staat beschreven in het dossier van de cliënt is het toch de moeite waard om op zoek te gaan naar informatie, bijvoorbeeld door een oude kleuterjuf of oppasmoeder te bevragen. Volgens Anton Došen is goede diagnostiek niet mogelijk als het ontwikkelingsverloop van een persoon onbekend is.
Personen met een verstandelijke beperking doorlopen dezelfde ontwikkelingsstadia als zich normaal ontwikkelende personen, alleen doen ze dat wat langzamer en komen ze niet verder dan een bepaalde ontwikkelingsfase. Wilfried Peters merkt hierbij op, dat ook rekening gehouden moet worden met de (gezins)omstandigheden waarin een kind met een beperking opgroeit en met de beperkte mogelijkheden van dat kind om zijn ervaringen te verwerken. Naar zijn mening wordt de normale ontwikkeling dermate verstoord waardoor mensen met een verstandelijke beperking een unieke belevingswereld hebben. Hier moeten ouders en professionals rekening mee houden.
Integratieve diagnostiek is een hulpmiddel om goed inzicht te krijgen in de complexe problematiek van mensen met een verstandelijke beperking. Het probleem van een cliënt met een verstandelijke beperking wordt belicht vanuit vier dimensies: de biologische, psychologische, sociale en ontwikkelingsdimensie. Bij voorkeur is er sprake van multidisciplinaire samenwerking.
Centrale punten in de integratieve diagnostiek zijn: het psychopathologisch mechanisme en dynamiek. Hiermee worden antwoorden gezocht op de vragen: Hoe is gedrag ontstaan? En hoe wordt gedrag in stand gehouden? Dit noemt Anton Došen verklarende en begrijpende diagnostiek. Deze vorm van diagnostiek geeft gedragswetenschappers ook de mogelijkheid om lastig of storend gedrag van mensen met een verstandelijke beperking te beoordelen als normaal (= passend bij het ontwikkelingsniveau). Hierdoor wordt een onnodige behandeling of zelfs het toedienen van gedragsmedicatie voorkomen.
FORTIOR is gespecialiseerd in het organiseren van trainingen voor professionals die werken met mensen met een verstandelijke beperking. Bekijk hier ons volledige aanbod
Bronnen:
Morisse, F. (2016) Hoofdstuk 1 Personen met een verstandelijke beperking en geestelijke gezondheidsproblemen uit Morisse, F., De Belie, E., Blontrock, M. & Verhasselt, J. (Red) Emotionele ontwikkeling in verbinding. Coachen van begeleiders van cliënten met probleemgedrag. Antwerpen-Apeldoorn. Bekijk dit boek hier >>
Došen, A., Morisse, F. (2016) Hoofdstuk 2 Ontwikkelingsdynamisch model van emotionele ontwikkeling: state of art uit Morisse, F., De Belie, E., Blontrock, M. & Verhasselt, J. (Red) Emotionele ontwikkeling in verbinding. Coachen van begeleiders van cliënten met probleemgedrag. Antwerpen-Apeldoorn. Bekijk dit boek hier >>
Došen, A. (2014). Psychische stoornissen, probleemgedrag en verstandelijke beperking. Een integratieve benadering bij kinderen en volwassenen. Assen: Koninklijke Van Gorcum BV. (vijfde herziene druk). ISBN 9789023252498. Bekijk dit boek hier>>
Peters, W. (2014). De belevingswereld van kinderen met een ernstige verstandelijke beperking. TKP 44/2 (april-juni 2014). https://www.researchgate.net/publication/264383266_De_belevingswereld_van_kinderen_met_een_ernstige_verstandelijke_beperking