Aantal keer bekeken: 5426 views
Er wordt niet vaak bij stilgestaan dat probleemgedrag bij kinderen voort kan komen uit de verwerking van trauma’s. Bij trauma’s wordt regelmatig gedacht aan grote ingrijpende gebeurtenissen zoals een auto-ongeluk of een ernstig geweldsincident. Een trauma is een gebeurtenis die groots en onverwacht ingrijpt in het dagelijks leven en waarop men zich onmogelijk kan voorbereiden. Het psychisch apparaat kan deze ervaringen niet verwerken zoals het dat bij andere ervaringen wel kan. Dat schrijven Vliegen, Tang en Meurs in het boek “van kwetsuur naar litteken”. Een verstoorde hechting kan volgens deze auteurs worden opgevat als een complex trauma.
Vliegen, Tang en Meurs definiëren drie typen trauma’s: Een type I trauma is een trauma naar aanleiding van een eenmalig incident, zoals een natuurramp, ongeluk, groot verlies. Bij een type II trauma blijven de ingrijpende incidenten zich herhalen, zoals seksueel misbruik, mishandeling of uitbuiting.
Naast de eerste twee typen trauma’s bestaat nog een derde type: een “complex trauma”. Het gaat hierbij om traumatische ervaringen op jonge leeftijd binnen de zorgcontext van het kind. Het jonge kind mist hierdoor veiligheid, stabiliteit, zorg, stimulans, warmte en liefde. De omgeving waarin het kind opgroeit is een bron van angst, dreiging en gevaar. Daarom wordt dit type trauma ook wel een “vroeg relationeel” of “ontwikkelingstrauma” genoemd.
Wanneer een zorgfiguur een jong kind lichamelijk of psychisch kwetst, negeert of niet goed in het vizier heeft, dan leidt dat tot de meest fundamentele verstoring die we ons als mens kunnen voorstellen, aldus Vliegen, Tang en Meurs. Deze ervaring is voor een buitenstaander soms moeilijk te begrijpen en drukt een stempel op de architectuur en chemische processen van de hersenen. Bij sommige mensen met een complex trauma is er een blijvende overgevoeligheid van het stresssysteem.
Traumatische ervaringen in de vroege kindertijd zijn vormend voor de hersenontwikkeling en de vroege persoonlijkheid. Ze hebben invloed op alle mogelijke domeinen van ontwikkeling; ze kunnen het leren, denken en het spreken beïnvloeden. Ze kleuren de manier waarop emoties worden beleefd en relaties worden aangegaan. Sommige kinderen gaan extreem gedrag vertonen. Dit doen ze ook bij warme zorgfiguren die wel voorzien in de behoeften van het kind.
Traumatische ervaringen in eerste levensfasen zijn extra ingrijpend omdat in deze fase de flexibiliteit in ontwikkeling het grootst is. In het latere leven blijven er overigens wel mogelijkheden voor groei. Misschien is het niet altijd mogelijk om wonden te helen; er zijn wel mogelijkheden om rust te brengen en mensen te helpen beter om te gaan met hun kwetsbaarheden.
Gerrit Vignero ontwikkelde een methode die goed bruikbaar is om cliënten met een verstandelijke beperking en hechtingsproblemen te ondersteunen. ‘De Draad’ is een indeling van de (emotionele) ontwikkeling in een aantal stappen, vrij vertaald in typen draden. Het is een metafoor voor hechting en voor de verbinding tussen mensen die groeit door de verschillende ontwikkelingsstappen heen. Het gaat daarbij niet alleen om de ontwikkelingsfasen van de cliënt, maar ook om de verbondenheid van de cliënt met zijn zorgfiguren.
De ontwikkeling (de draad) van iedere cliënt is anders verlopen. Bij cliënten met hechtingsproblemen zitten er kwetsbare plekken in de draad. Het is de kunst om als begeleider deze kwetsbare draad bij je cliënt te vinden en vervolgens de begeleiding hierop aan te sluiten. De methode de draad biedt een aantal handvatten voor de begeleiding van cliënten met kwetsbaarheden in hun vroege ontwikkeling.
Gerrit Vignero heeft al enkele boeken geschreven over zijn methode de draad. Eind 2017 is een nieuw boek verschenen: “Ordening en ontwarring van de draad”. Dit is een praktijkboek waarmee Gerrit Vignero professionals in de gehandicaptenzorg of het onderwijs een handleiding wil geven bij het werken met de methode De Draad om zo een verbindend verhaal van de cliënt en zijn begeleider of leerkracht te helpen schrijven (= ontwarring). Ook wil Gerrit de lezers van zijn boek concrete handvatten aanreiken om anders naar (probleem)gedrag van hun cliënten te kijken (= ordening).
FORTIOR organiseert de studiedag van ‘Haptonomie in de ondersteuning van mensen met LVB en hechtingsproblemen’. Lees hier meer over deze studiedag!
Bronnen:
Vliegen, N., Tang, E., Meurs, P. (2017) Van kwetsuur naar litteken. Hulpverlening aan kinderen met complex trauma. Kalmthout: Pelckmans Pro Bestel dit boek hier>>
Vignero, G. (2017) Ontwarring en ordening van de draad. Verbindend werken met cliënten met probleemgedrag. Antwerpen / Apeldoorn: Garant. Bestel dit boek hier>>