Aantal keer bekeken: 2291 views
Het leren van zelfregulerende vaardigheden is een belangrijke ontwikkelingstaak voor kinderen. Kinderen leren deze vaardigheden van baby af aan in interactie met hun ouders, in een periode waarin de baby ook met prikkelverwerking bezig is. Het ligt voor de hand om een relatie tussen die twee te leggen. FORTIOR organiseert een symposium over (zelf)regulatie en verstandelijke beperking. André Rietman zal tijdens het symposium ingaan op de relatie tussen zelfregulatie en SI. In deze blog krijg je alvast een voorproefje.
Wisselwerking
Met zelfregulatie wordt het vermogen bedoeld waarmee iemand zijn of haar aandacht, gedrag, motivatie en emoties kan inzetten om een bepaald persoonlijk doel te bereiken of zich aan zijn of haar omgeving aan te passen. En met prikkelverwerking wordt eigenlijk ook zelfreguleren bedoeld, maar dan specifiek met betrekking tot interne en externe zintuigelijke prikkels. Er zal dus in de vroege ontwikkeling van de persoon ongetwijfeld een wisselwerking zijn tussen zelfregulatie en sensorische informatieverwerking (SI), maar “Op jonge leeftijd (0-3 jaar) is regulatie van gedrag als gevolg van emotionele en sensorische informatie moeilijk van elkaar te onderscheiden” volgens André Rietman.
Het startpunt van de ontwikkeling: sensorische informatieverwerking of zelfregulatie?
Wat interessant is, is dat heel veel ontwikkelingstheorieën en modellen beginnen bij prikkelverwerking en regulatie van prikkels. Ze beginnen bij het begin van de ontwikkeling om het zo maar te zeggen. Om twee voorbeelden te noemen:
Eerste fase van emotionele ontwikkeling volgens Došen
In de eerste fase van het ontwikkelingsdynamische model van Došen is het verwerken van zintuigelijke prikkels onderdeel van een reeks psychofysiologische functies die het kind in staat moeten stellen zich aan te passen aan de eisen die zijn nieuwe leefomgeving stelt (het zich eigen maken van een slaap-waakritme en andere structuren van tijd en ruimte). Došen legt hiermee een verband tussen prikkelverwerking en zelfregulatie in de zin van aanpassing aan de buitenwereld. Op het symposium over zelfregulatie zal hij hier verder op in gaan.
Mijlpaal 1 in Floortime
Greenspan (een van de grondleggers van de Floortime methode) beschouwt het vermogen van het kind aandacht te hebben voor wat er om hem of haar heen te zien, te horen en te voelen. is, als een belangrijke eerste stap op de ontwikkelingsladder (mijlpaal 1). Hij voegt er aan toe, dat het kind ook plezier moest beleven aan die gewaarwordingen en die moest leren gebruiken om weer tot rust te komen. En hij schrijft vervolgens: “Dit vermogen tot zelfregulatie stelt ons in staat om de wereld om ons heen in ons op te nemen en erop te reageren” (Greenspan et al., 2003, p 13). Hiermee legt hij een duidelijke relatie tussen SI en zelfregulatie en onderstreept hij het belang van zelfregulatie in relatie van de persoon tot de buitenwereld.
Hij benadrukt dat het verwerken van prikkels of sensorische informatieverwerking meer is dat het waarnemen van informatie van buitenaf. Het gaat vooral om het verlenen van betekenis aan wat waargenomen wordt. Zonder betekenisverlening heeft de persoon weinig of niets aan de informatie die hij binnen krijgt. Sensorische informatieverwerking is volgens Greenspan “de vroegste vorm van verwerking die in de hersenen plaats vindt” (Greenspan et al., 2003, p 41). De cognitieve verwerking begint eigenlijk al gelijktijdig met de zintuigelijke verwerking. Dit geldt ook voor de affectieve of emotionele verwerking.
Aanjager van zelfregulatie
Is het belangrijk te weten of sensorische informatieverwerking de aanjager is van zelfregulatie, zeker in de eerste paar maanden na de geboorte? Ja, want met deze wetenschap heeft de hulpverlener aanknopingspunten in handen voor een gerichte ondersteuning van personen met een ontwikkelingsbeperking, zeker als sensomotorische informatieverwerking expliciet aan motoriek gekoppeld wordt. Voor de praktijk betekent dit dat het kind, de jongere en volwassene veel sensomotorische, ervaringsgerichte activiteiten moet worden aangeboden. SI-therapeuten, ergotherapeuten, speltherapeuten, vaktherapeuten en (kinder)fysiotherapeuten weten hier wel raad mee.
Stevige basis
Wanneer de SI-basis stevig is en daarmee ook de basis voor zelfregulatie, dan is er een stevige basis voor zelfontwikkeling en is de persoon met een ontwikkelingsbeperking beter in staat tot het organiseren van zijn gedrag en tot het voeren van de regie over zijn eigen leven. En dit draagt weer bij aan de kwaliteit van zijn bestaan.
Wil jij ook meer leren over hoe je mensen met een verstandelijke beperking kunt ondersteunen bij hun sensorische informatieverwerking?
FORTIOR organiseert in samenwerking met Monique Thoonsen een online training over “Onder- en overprikkeling bij mensen met een verstandelijke beperking” Hier vind je meer informatie over deze training.
Geraadpleegde bronnen
– Došen, A. (2014). Psychische stoornissen, probleemgedrag en verstandelijke beperking. Een integratieve benadering bij kinderen en volwassenen. Assen: Koninklijke Van Gorcum BV. (vijfde herziene druk).
– Greenspan, S. I., Wieder, S. & Simons, R. (2003). Als uw kind speciale aandacht nodig heeft. Intellectuele en emotionele groei stimuleren. Urecht-Antwerpen: Kosmos Z&K uitgevers.
– Haelewyck, M., & Nader-Grosbois, N. (2004). L’ autoregulation: Porte d’entrée vers l’ autodétermination des personnes avec retard mental? Revue francophone de la déficience intellectuelle, 15/2,173-186.