In de zorg wordt methodisch gewerkt. Maar… wordt de cliënt er wel bij betrokken?

Aantal keer bekeken: 3847 views

In de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking wordt het methodisch werken gezien als een heel belangrijk aspect van professionaliteit en vakmanschap. Daarnaast staan zeggenschap en betrokkenheid van de cliënt hoog in het vaandel binnen de zorg. Opvallend is dat de begrippen “zeggenschap” en “methodisch werken” doorgaans min of meer los van elkaar besproken worden, terwijl ze meer met elkaar te maken hebben dan je misschien zou denken. Persoonsgerichte zorg kan niet zonder methodisch werken en omgekeerd. Het effect van methodisch werken hangt namelijk mede af van de ruimte die de cliënt voelt om invloed op de ondersteuning uit te oefenen. Samenwerking tussen cliënt, zijn omgeving en de zorgverlener is belangrijk voor de effectiviteit van methodisch werken. In deze blog lees je daar meer over.

Nog even dit vooraf: in deze blog geen genuanceerde uitleg van wat methode is en wat methodiek of interventie. In de praktijk worden deze begrippen door elkaar gebruikt. Met methode wordt elk (stappen)plan, protocol, instrument, programma, behandelmodel of reflectietool en elke methodiek, interventie of richtlijn bedoeld waarmee een bepaald doel bereikt kan worden.

Zeggenschap

Methodisch werken is het gericht, systematisch en procesmatig toewerken naar het ondersteuningsdoel, dat voor de cliënt van belang is. Deze omschrijving geeft een bepaalde manier van zorg verlenen aan, waar op zich niets mis mee is, maar waar wel een fundamenteel element aan ontbreekt: de zeggenschap van de cliënt in zijn eigen ondersteuning!

Eigen regie, keuzevrijheid, zelf mogen bepalen wat hij wil is een essentieel onderdeel van kwaliteit van zorg. Zolang de cliënt wilsbekwaam is, dient hij in te stemmen met de behandeling of het ondersteuningsplan. In de medische wereld wordt dit informed consent of shared decision making genoemd: de patiënt weet wat de behandeling inhoudt, wat de kans op succes is en welke risico’s er zijn. De behandeling gaat pas door als hij daarmee instemt.

Eigenlijk is dit niets bijzonders. Het is al lang bekend, dat eigen regie het fundament van zorg verlenen is. Dit fundament  en het methodisch werken zelf worden door het begrip alliantie of (werk)relatie onder één noemer gebracht. Het begrip geeft aan, dat beide aspecten even belangrijk zijn voor persoonsgerichte zorg.

(Werk)relatie of alliantie

Volgens Lange et al. bestaat een (werk)relatie of alliantie uit twee componenten:

• de eerste is de persoonlijke, affectieve band van de zorgverlener met de cliënt. De persoonlijke, affectieve band is in wezen een vertrouwensband tussen zorgverlener en cliënt. Cliënt en zorgverlener moeten zich veilig en op hun gemak voelen. De cliënt voelt zich gehoord,  begrepen en serieus genomen. Bovendien krijgt hij de ruimte om actief mee te beslissen over de inhoud en vorm van zijn ondersteuning.

• de tweede is de taakgerelateerde samenwerking. Dit komt overeen met methodisch werken en bestaat uit twee stappen.

Doelen en actieplan samen met de cliënt

• De eerste stap in het proces van methodische werken is het vaststellen van het doel, samen met de cliënt: welk doel wil hij bereiken? Wat vraagt dat van hem en kan hij dat aan? Wanneer is hij blij met de verandering? Hoe staat zijn omgeving in dat veranderingsproces? Met de cliënt wordt het gewenste doel duidelijk en concreet afgesproken. Oplossingsgericht werken past goed bij deze stap.
• De volgende stap is: samen met je cliënt aan het werk gaan met een actieplan waarmee het afgesproken doel behaald kan worden. Uit de geschikte methoden kies je de methode die voor de cliënt geschikt is. Het kan ook zijn, dat er eerst nog diagnostiek of beeldvorming nodig is voordat je acties kunt gaan ondernemen. Of dat er een specialistische behandeling nodig is. De acties die nodig zijn, worden vanzelfsprekend door het doel aangegeven: als je cliënt wil leren koken, vraagt dit nu eenmaal een ander actieplan dan als hij een oplossing wil voor zijn slaapproblemen.

Effectiviteit

Er is niet alleen een principiële reden om de zeggenschap van de cliënt naar voren te halen. Ook voor de effectiviteit van methodisch werken is het goed, dat de cliënt bij het methodische werken betrokken wordt. Onderzoek op het gebied van psychotherapie en ondersteuning van mensen met een verstandelijke beperking heeft aangetoond, dat een sterke alliantie de beste voorspeller is van  positieve behandelingsresultaten en hogere cliënt tevredenheid.

Richtlijn voor methodisch werken bij mensen met een verstandelijke beperking

De Wit, Moonen en Douma hebben een richtlijn ontwikkeld voor methoden die voor mensen met een (licht) verstandelijke beperking gebruikt kunnen worden.

Enkele aandachtspunten daaruit die voor de samenwerking tussen cliënt en zorgverlener nuttig kunnen zijn:

• Een veilige, prettige leeromgeving scheppen;
• Communicatie afstemmen. De meeste zorgverleners zullen dit wel weten, maar voor de volledigheid: eenvoudige taal gebruiken, controleren of de cliënt de zorgverlener en omgekeerd de zorgverlener de cliënt goed begrepen heeft en zo nodig visuele communicatiemiddelen gebruiken.
• Oefenstof concreet maken. Laat cliënten vooral ervaren;
• Voor generalisatie zorgen. Betrek daar het netwerk van de cliënt bij.

Meer leren over de ondersteuning van mensen met een verstandelijke beperking?

FORTIOR is gespecialiseerd in het organiseren van trainingen voor professionals die werken met mensen met een verstandelijke beperking. Bekijk hier ons volledige aanbod

Meer leren over methodisch werken?

Bekijk hieronder een filmpje van Matthijs Heijstek waarin hij uitlegt waarom methodisch werken zo leuk is:

Bronnen

1. de Bruin, J. & Twint, B. (2019). Handboek Verstandelijke beperking. Vijfentwintig succesvolle methoden. Amsterdam: Boom uitgevers (tweede herziene druk).
2. Lange, A.M.C., Delsing, M.J.M.H., van Geffen, M. & Scholte, R. H. J. (2021).Alliance Between Therapist and Multi-stressed Families During the COVID-19 Pandemic: The Effect of Family-Based Videoconferencing. Child Youth Care Forum. https://rdcu.be/cvPUM
3. Bordin, E. (1979).The generalizability of the psychoanalytic concept of the working alliance. Psychotherapy: theory, research and practice, 16/3, 252-260.
4. Roeden, J.M., Maaskant, M.A. & Curfs, L.M.G. (2010). The Views of Clients with Mild Disabilities regarding their Working Relationships with Caregivers. Journal of Applied Research in intellectual Disabilities, 24, 398-406. In: John Roeden 2012). Solution-Focused Support of People with Intellectual Disabilities. Universiteit Maastricht (proefschrift), 53-70.
5. https://www.waardigheidentrots.nl/praktijk/methodisch-werken-zo-eenvoudig-nog/ geraadpleegd op 06.09.2021.
6. de Vries, S. (2007). Wat werkt? De kern en de kracht van het maatschappelijk werk. Amsterdam: uitgeverij SWP.