Terug naar het overzicht

Wat kun jij doen om cliënten met een verstandelijke beperking te ondersteunen bij hun emotieregulatie?

Aantal keer bekeken: 3359 views

Veel cliënten met een verstandelijke beperking hebben problemen met het reguleren van hun emoties. Dit heeft nare gevolgen voor zowel de persoon zelf als zijn omgeving. Daarom is het van groot belang dat professionals interventies kunnen inzetten die hun cliënten kunnen helpen bij het leren omgaan met emoties. In deze blog lees je enkele interventies die je kunt inzetten.

 

Emotieregulatie

Emotieregulatie is het vermogen om adequaat met je emoties om te gaan en deze op gepaste wijze te uiten. Dit gaat verder dan het onder controle houden van je emoties. In haar promotie onderzoek specifiek gericht op emotieregulatie bij kinderen met autisme (2013) beschrijft dr. Lucinda Pouw drie dingen die een rol spelen bij een adequate emotieregulatie: Ten eerste is het nodig dat je jezelf bewust bent van je eigen emotionele toestand (weten wat je voelt). Ten tweede is het van belang om een coping strategie te hebben (dus leren omgaan met emoties). Op de derde plaats is begrip van de emoties bij andere mensen belangrijk (empathie).

Als je goed kunt omgaan met emoties, komt dit je relatie met andere mensen ten goede. Ook draagt het bij aan psychisch welbevinden en het bereiken van je doelen. Bijvoorbeeld als je elke dag overspoeld zou worden door emoties dan voel je jezelf niet gelukkig en het wordt behoorlijk lastig om tegenslagen te overwinnen. Een uitgebreide blog over emotieregulatie lees je hier>>

 

Sociale nabijheid en verbondenheid

In de Corona crisis werd nog eens extra duidelijk hoe stressvol isolatie en gebrek en nabijheid kan zijn voor een aantal cliënten met een verstandelijke beperking. Een theorie die dit onderschrijft is de Social Baseline Theory (SBT, Sociale Basis Theorie). Deze theorie stelt dat de gebrekkige manier om menselijke gevoelens te reguleren ontstaat door een tekort aan sociale nabijheid en communicatie. Dit proces wordt aangestuurd door neurale circuits in de subcortex zoals amygdala, nucleus accumbens en ventraal tegmentum. Zelf-regulatie door de prefrontale cortex kost te veel energie. SBT voorspelt dat neuronale zelf-regulatie wordt geoptimaliseerd door op een sociale wijze emoties te reguleren, dus door veel nabijheid en interactie.

 

Co-regulatie

Co-regulatie speelt een belangrijke rol in de ondersteuning van mensen met een (ernstige) verstandelijke beperking. In dit kader is het belangrijk dat begeleiders zelf worden ondersteund bij het reguleren van stress en negatieve emoties. Onder andere de Polyvagaal theorie van Stephen Porges (hoogleraar psychiatrie en neurowetenschapper) biedt hiervoor aanknopingspunten.

De Polyvagaal theorie kan professionals in de gehandicaptenzorg belangrijke neurowetenschappelijke inzichten bieden waarmee zij hun cliënten met een verstandelijke beperking kunnen ondersteunen bij de regulatie van stress en spanning. De Polyvagaal theorie leert namelijk dat het observeerbare gedrag een uiting is van chronische dysregulatie. In een omgeving wonen waar je niet begrepen wordt, is een grote bedreiging voor een mens. Daardoor sluit het zenuwstelsel zich af voor een gevoel van veiligheid en connectie met anderen. Het kunnen ervaren van veiligheid is de basis van de kwaliteit van leven, van goede gezondheid en fijne relaties. Stephen Porges, grondlegger van de Polyvagaal theorie, stelt dat een ontbrekend gevoel van veiligheid via zowel biologische als gedragsmatige wegen leidt tot psychische aandoeningen en lichamelijke ziekten.

 

Mentaliseren bevorderen

Mentaliseren is het vermogen om na te denken over de gedachten, gevoelens en bedoelingen die je eigen gedrag of het gedrag van anderen bepalen. Cliënten met een verstandelijke beperking hebben meer moeite met het reguleren van stress en emoties dan cliënten zonder een verstandelijke beperking. Zij kunnen minder goed over zichzelf nadenken, gevoelens herkennen en uiten. Hun mentaliserend vermogen is hierdoor niet of minder goed ontwikkeld, dit kan psychische problemen tot gevolg hebben.

Bij een aantal cliënten met een verstandelijke beperking is het mogelijk om het mentaliserend vermogen te vergroten. Belangrijk is dat begeleiders hierbij zelf een mentaliserende basishouding hebben. Er bestaat inmiddels ook een serious game “Jij & Ik” waarmee zowel de mentaliserende als stressregulerende vaardigheden van cliënten kunnen worden getraind.

 

Lichaamsgerichte interventies

Bewegen speelt een belangrijke rol bij het reguleren van stress en emoties. Het is dus niet alleen goed voor de fysieke gezondheid, ook voor de mentale gezondheid. Regelmatig bewegen zorgt voor een groter emotioneel welbevinden en minder depressie en angst. Dit bewegen kan plaatsvinden door beweegactiviteiten in het dagelijks leven of sportactiviteiten.

Een therapie waarin bewegen en lichaamservaringen centraal staan, is de Psychomotorische Therapie (PMT). Dr. Tina Bellemans (docent en psychomotore therapeut) deed wetenschappelijk onderzoek naar de effectiviteit van PMT bij mensen met LVB die moeite hebben met het reguleren van boosheid en agressie. Het promotieonderzoek geeft meer zicht op hoe PMT werkt: namelijk via het vergroten van het lichaamsbewustzijn bij boosheid en het aanleren van coping vaardigheden.

 

Zelfhulp apps

Tegenwoordig worden er steeds meer zelfhulp apps ontwikkeld voor mensen met een lichte tot matige verstandelijke beperking die kunnen helpen. Deze apps staan op de mobiele telefoon of computer van de cliënt zelf. Het gebruik van zelfhulp apps kan laagdrempelig en motiverend werken. Het vraagt echter wel om specifieke vaardigheden van begeleiders.

 

Meer leren over de ondersteuning van mensen met een verstandelijke beperking?

FORTIOR is gespecialiseerd in het organiseren van trainingen voor professionals die werken met mensen met een verstandelijke beperking. Bekijk hier ons volledige aanbod

 

 

Bronnen:

Blog: Emotieregulatie bij mensen met een verstandelijke beperking: https://www.fortior.info/blogs/emotieregulatie-mensen-ontwikkelingsbeperking/

Omschrijving Symposium: https://www.fortior.info/blogs/emotieregulatie-mensen-ontwikkelingsbeperking/

Artikel: James A Coan, J.A., Sbarra, D.A. (2014) Social Baseline Theory: The Social Regulation of Risk and Effort. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4375548/

Proefschrift: Bellemans, T. (2021). Psychomotor therapy for people with mild intellectual disabilities or borderline intellectual functioning: What do you feel when you are angry? Proefschrift.

Boek: Porges, S. W. (2018). De polyvagaaltheorie en de transformerende kracht van je veilig voelen. Eeserveen: Mens!

 

Geïnteresseerd in meer artikelen zoals deze?
Blijf dan op de hoogte via onze nieuwsbrief.

">

Blijf op de hoogte van nieuwe trainingen, ontwikkelingen en onze informatieve artikelen