Aantal keer bekeken: 1635 views
Er lijkt een verband te zijn tussen problemen in de sociaal-emotionele ontwikkeling en tekorten in het executief functioneren. Dit geldt zowel voor kinderen met een normale begaafdheid als voor kinderen met een (lichte) verstandelijke beperking. In deze blog lees je meer over dit verband en wat je kunt doen om de executieve functies van kinderen te verbeteren.
Executieve functies zijn een parapluterm voor een aantal cognitieve functies die nodig zijn om doelgericht te kunnen handelen en nieuwe vaardigheden aan te leren. Executieve functies zorgen er onder andere voor dat mensen de volgende dingen kunnen:
Executieve functies bestaan uit verschillende aspecten die we in deze blog niet allemaal noemen. Vanaf de vroege kinderjaren tot in de puberteit zijn executieve functies in ontwikkeling. Bij de meeste kinderen zijn de executieve functies inhibitie en werkgeheugen rond 6 jaar al in gevorderde mate ontwikkeld. Terwijl de functies mentale flexibiliteit en het vermogen om problemen op te lossen zich in de puberteit ontwikkelen.
Inhibitie en werkgeheugen zijn kernvaardigheden binnen de executieve functies. Inhibitie is het vermogen om een automatische respons te onderdrukken die niet relevant is voor de taak die wordt uitgevoerd. Dit is nodig om de aandacht te kunnen richten en een taak af te ronden.
Het werkgeheugen zorgt ervoor dat mensen informatie tijdelijk kunnen opslaan en manipuleren terwijl een cognitieve taak wordt uitgevoerd. De informatie wordt al dan niet doorgestuurd naar het lange termijngeheugen.
Uit diverse studies blijk dat veel kinderen met een lichte verstandelijke beperking problemen hebben met inhibitie en het werkgeheugen. Vooral het tegelijkertijd bewerken en opslaan van verbale informatie is ingewikkeld voor kinderen met LVB.
Er is een verband gevonden tussen executieve functies en sociaal-emotionele ontwikkeling bij kinderen met een normale begaafdheid. Het is waarschijnlijk dat dit ook geldt voor kinderen met een (lichte) verstandelijke beperking.
In deze blog wordt sociaal-emotionele ontwikkeling opgevat als het vermogen van een kind om in wisselwerking met zijn of haar omgeving sociaal gedrag te vertonen, relaties aan te gaan en met emoties om te gaan.
Inhibitie en werkgeheugen zijn bijvoorbeeld belangrijk om sociale situaties correct te interpreteren en om gezichtsexpressies te kunnen beoordelen. Normaal ontwikkelende kinderen leren gezichtsexpressies al herkennen in het eerste levensjaar. Als een kind gezichtsuitdrukkingen niet goed herkent dan begrijpt hij of zij minder goed wat er in een ander omgaat. Dit heeft een negatieve invloed om de sociaal-emotionele ontwikkeling.
Het is van groot belang dat problemen in het executief functioneren zo vroeg mogelijk worden opgespoord. Dit verkleint het risico op problemen in de sociaal-emotionele ontwikkeling. Als leerkrachten beter op de hoogte zijn van het verband tussen sociaal-emotionele ontwikkeling en executieve functies dan kunnen ze hun leerdoelen en ondersteuning aanpassen. Door passende ondersteuning kan het kind zich mogelijk beter aanpassen op school waardoor eventueel probleemgedrag verminderen en schoolprestaties verbeteren.
Uit wetenschappelijk onderzoek in opdracht van de gemeente Utrecht blijkt dat het trainen executieve functies bij kan dragen aan de vermindering van problemen. Lex Wijnroks heeft leidinggegeven aan twee projecten die gaan over het meten en trainen van executieve functies bij peuters en kleuters met een normale begaafdheid en ernstige externaliserende gedragsproblemen. (PeuterPlus! en KleuterExtra). Deze programma’s hebben positieve resultaten opgeleverd.
De verwachting is dat executieve functies ook getraind kunnen worden bij kinderen met een lichte verstandelijke beperking.
FORTIOR is gespecialiseerd in het organiseren van trainingen voor professionals die werken met mensen met een verstandelijke beperking. Bekijk hier ons volledige aanbod
Bron:
Heij, M., Schaapman, M., Florisson, D., & Wijnroks, L. (2013). De relatie tussen executief functioneren en de sociaal-emotionele ontwikkeling bij kinderen met een licht verstandelijke beperking. Onderzoek & Praktijk, 11(2), 16-27 https://studenttheses.uu.nl/bitstream/handle/20.500.12932/11084/Masterthesis%20Heij%2c%20MC-3353788%20en%20Schaapman%2c%20M-3360229.pdf?sequence=1&isAllowed=y
Studiedag “Het ontwikkelen van executieve functies bij kinderen met een verstandelijke beperking” https://www.fortior.info/trainingen/open-inschrijving/het-ontwikkelen-van-executieve-functies-bij-kinderen-met-een-verstandelijke-beperking/