FORTIOR versterkt jouw kennis en kunde
Meer informatie
Let op! Beperkt aantal plaatsen beschikbaar.
Aantal keer bekeken: 295 views
De ontwikkelingsdynamische benadering wordt al veelvuldig toegepast in de gehandicaptenzorg en het speciaal onderwijs. Deze benadering is echter ook zeer geschikt voor mensen met autisme, al dan niet gecombineerd met een verstandelijke beperking. Veel professionals worstelen echter met de vraag hoe dit model specifiek kan worden ingezet bij cliënten met autisme. In deze blog lees je hierover meer.
Een veelvoorkomend misverstand is dat mensen met autisme minder emoties ervaren of uiten. In werkelijkheid beleven mensen met autisme emoties vaak intens, maar hebben zij moeite met het benoemen van hun gevoelens en het herkennen van emoties bij zichzelf en anderen. Mensen met autsme kunnen overspoeld raken door emoties.
Door rekening te houden met emotionele ontwikkeling, kun je de persoon met autisme ondersteunen om beter om te gaan met emoties.
De inzichten van Anton Došen zijn van grote waarde voor de begeleiding van mensen met een verstandelijke beperking en/of autisme. Zijn model voor emotionele ontwikkeling biedt een dieper en genuanceerder begrip van de basale emotionele behoeften van mensen met een ontwikkelingsstoornis. Deze benadering houdt rekening met de persoon als geheel en diens unieke eigenschappen. Gedrag dat in eerste instantie vreemd of moeilijk lijkt, kan vaak verklaard worden door het niveau van emotionele ontwikkeling waarin de persoon zich bevindt. Dit gedrag kan gezien worden als een soort van communicatie die iets zegt over de specifieke behoeften van de persoon.
Door de emotionele behoeften van mensen met autisme te erkennen en eraan tegemoet te komen, draagt dit bij aan hun welzijn en bevordert het de harmonie in hun sociale omgeving. Het model biedt daarnaast praktische handvatten voor het kiezen van passende ondersteuning.
Een belangrijk aspect van de ontwikkelingsdynamische benadering is het aanpassen van de omgeving aan de emotionele behoeften van de persoon. Došen stelt dat motivatie om te handelen begint bij de emotionele behoeften.
Het model van emotionele ontwikkeling omvat zeven fasen, elk met specifieke ontwikkelingstaken en bijbehorende behoeften. Iedere fase vraagt om een specifieke benadering of begeleidingsstijl. Het is essentieel te benadrukken dat emotionele ontwikkeling dynamisch is; de behoeften van een persoon kunnen variëren per situatie of over tijd veranderen. Er bestaat geen standaardaanpak die voor iedereen in een bepaalde fase geschikt is. Het is altijd belangrijk om goed naar de persoon te kijken en maatwerk te leveren in de ondersteuning.
Een veelgebruikte manier om de emotionele ontwikkeling in kaart te brengen is via observatielijsten. Deze lijsten geven inzicht in de verschillende domeinen van emotionele ontwikkeling en de daaruit voortvloeiende ondersteuningsbehoeften. De Schaal voor Emotionele Ontwikkeling – Revised² (SEO-R²) en de verkorte versie (SEO-V) zijn momenteel de meest gebruikte instrumenten. De SEO-V bestaat uit acht domeinen en richt zich op objectieve, valide items. De SEO-R², met dertien domeinen, wordt afgenomen via een semi-gestructureerd interview en biedt meer ruimte voor interpretatie en psycho-educatie.
Als de cliënt in staat is om cognitief en communicatief mee te denken, wordt het aanbevolen hen zelf te betrekken bij de inschaling. De recent ontwikkelde Vragenlijst Emotionele Ontwikkeling (VEO) maakt dit mogelijk door de vragenlijst samen met de cliënt af te nemen.
Bij veel mensen met een verstandelijke beperking is er een verschil tussen de cognitieve en emotionele ontwikkeling, waarbij de cognitieve ontwikkeling meestal hoger ligt. Bij mensen met autisme is dit verschil vaak nog groter. Dit betekent dat er een groot contrast kan zijn tussen wat iemand cognitief aankan en wat diegene emotioneel aankan.
Mensen met autisme en een verstandelijke beperking hebben niet alleen een algemene vertraging in de emotionele ontwikkeling maar hebben ook meer moeite in bepaalde domeinen, zoals: differentiatie van emoties, omgaan met leeftijdsgenoten en affectregulatie.
Wanneer ouders en professionals beter inzicht krijgen in de emotionele ontwikkeling van iemand met autisme, worden de behoeften van die persoon helderder. Dit maakt autisme minder ongrijpbaar en geeft handvatten voor de dagelijkse begeleiding. Hierdoor ervaren betrokkenen meer rust en wordt de persoon met autisme niet langer als ‘lastig’ gezien, maar als iemand die het moeilijk heeft en ondersteuning nodig heeft.
Hoewel het cruciaal is om rekening te houden met de emotionele ontwikkeling van mensen met autisme, is dit slechts één aspect van een goede begeleiding. Er moet ook aandacht zijn voor andere factoren, zoals prikkelverwerking, de behoefte aan structuur en voorspelbaarheid. Helaas wordt er in veel benaderingen van autisme nog te weinig aandacht besteed aan de emotionele ontwikkeling, terwijl dit een sleutelrol speelt in het welbevinden van deze doelgroep.
Uit onderzoek blijkt dat emotioneel welbevinden samenhangt met de balans tussen positieve en negatieve ervaringen. Het ontwikkelingsdynamische kader kan helpen om het aantal positieve ervaringen voor mensen met autisme te vergroten.
Het is belangrijk om begrip te hebben voor de snel veranderende behoeften van mensen met autisme. Op goede dagen kunnen ze misschien zelfstandig taken uitvoeren, terwijl ze op andere momenten meer nabijheid en aandacht nodig hebben.
Daarnaast is het belangrijk een balans te vinden tussen bescherming en uitdaging, zodat de persoon met een ontwikkelingsstoornis ook betekenis en zingeving in het leven kan ervaren.
FORTIOR organiseert in samenwerking met Els Ronsse een studiedag over emotionele ontwikkeling en autisme bij mensen met een verstandelijke beperking. Tijdens deze dag wordt besproken hoe de emotionele ontwikkeling van cliënten met een verstandelijke beperking en autisme verschilt van cliënten zonder autisme. Ook wordt er gekeken naar hoe het model voor emotionele ontwikkeling nieuwe perspectieven biedt voor de ondersteuning van deze doelgroep.
Lees hier meer over de studiedag>>
Bronvermelding:
Deze blog is gebaseerd op het hoofdstuk “Dieper inzicht in autismespectrumstoornissen dankzij Došens ontwikkelingsdynamische benadering” (blz 159 t/m 167) van Els Ronsse en Wilma Mathurin in het boek “De liefdevolle revolutie van Anton Došen” Bekijk het boek hier>>