Aantal keer bekeken: 1242 views
Slaapproblemen komen vaak voor bij mensen met een verstandelijke beperking. Meestal zijn deze problemen zeer complex en lastiger te behandelen dan slaapproblemen bij mensen zonder beperkingen. Slaapproblemen kunnen met meerdere factoren samenhangen, zoals omgevingsfactoren of psychische factoren. Daarnaast kunnen slaapproblemen worden veroorzaakt door medische factoren. Een voorbeeld van een medische behandeling is het inzetten van melatonine (slaaphormoon). Deze behandeling is in een aantal gevallen effectief. Er moet alleen wel een goede indicatie voor zijn.
Melatonine is een hormoon dat je slaperig maakt. De meeste mensen hebben een goed werkende interne biologische klok (nucleus suprachiasmaticus) die onder invloed van licht zorgt voor je slaap-waakritme. Als het donker wordt dan zorgt je biologische klok ervoor dat de pijnappelklier melatonine gaat aanmaken. Als het in de ochtend weer licht wordt, dan neemt de melatoninespiegel weer af en ben je wakker.
Een verstoorde melatonine huishouding zorgt ervoor dat iemand niet slaperig wordt of pas heel laat. Ook worden deze mensen met een tekort aan melatonine vaak wakker gedurende de nacht. Er bestaan melatonine preparaten die mensen kunnen slikken om hun tekort aan te vullen. Melatonine is via de huisarts op recept verkrijgbaar als medicament. Daarnaast is het bij de drogist te koop als voedingssupplement. Deze supplementen bevatten een zeer lage dosering.
Uit diverse onderzoeken naar slaapproblemen bij mensen zonder verstandelijke zijn geen resultaten gevonden waaruit blijkt dat het slikken van een melatoninepreparaat de slaap verbetert. Het lijkt geen significante invloed te hebben op de inslaaptijd, de slaap efficiëntie en de totale slaaptijd. Melatonine heeft wel een sederend effect.
Wiebe Braam deed van 2001 tot 2005 onderzoek naar de werking van melatonine op slaap bij mensen met een verstandelijke beperking. Bij deze groep werd wel een significante verbetering van de slaap gevonden door het gebruik van melatonine: de inslaaptijd van de mensen, die aan het onderzoek hebben deelgenomen, werd gemiddeld 34 minuten korter, de totale slaaptijd werd gemiddeld 48 minuten langer. Daarnaast werden de deelnemers aan het onderzoek minder vaak wakker ’s nachts. En als ze wakker werden dan waren ze sneller terug in bed te krijgen. Ook bleek een aantal gedragsproblemen, zoals agressie, af te nemen door het verbeteren van de slaap.
Het onderzoek van Braam betekent echter niet dat alle slaapstoornissen bij mensen met een verstandelijke beperking simpelweg zijn op te lossen door het toedienen van melatonine. Een melatonine preparaat heeft alleen effect als de persoon zelf te weinig melatonine aanmaakt.
Melatonine is dus een effectief middel bij slaapstoornissen die te maken hebben met een verstoorde biologische klok. Dit komt relatief vaker voor bij mensen met een verstandelijke beperking. Dit hangt onder andere samen met de defecten die mensen met een verstandelijke beperking hebben in hun hersenen. Beschadiging van subcorticale gebieden, met name die waarbij de hersenstam is betrokken, leiden over het algemeen dan ook tot ernstiger slaapklachten dan beschadigingen van de corticale gebieden.
Een lage melatonine productie in de avond wordt vaak gevonden bij mensen met een specifiek genetisch syndroom, zoals het Angelman syndroom en het Rett syndrome. Daarnaast komt het ook voor bij mensen met autisme.
Voordat melatonine wordt ingezet bij de behandeling van slaapproblemen bij mensen met een verstandelijke beperking is gedegen onderzoek nodig. Op de eerste plaats moet goed worden uitgezocht of er wel sprake is van een tekort en hoe groot dat tekort precies is. Dit kan worden onderzocht door het afnemen van een speekseltest.
Als het noodzakelijk is om melatonine te geven dan is het zaak om te zoeken naar de laagst mogelijke werkzame dosering. Als er teveel wordt gegeven dan ontregelt dit de slaap.
Slaapproblemen zijn meestal zeer complex en hebben meerdere oorzaken. Daarom is het belangrijk om verder te kijken dan alleen medische oorzaken. Slaapproblemen kunnen het beste worden behandeld door een multidisciplinair team.
FORTIOR is gespecialiseerd in het organiseren van trainingen voor professionals die werken met mensen met een verstandelijke beperking. Bekijk hier ons volledige aanbod
Bronnen:
Braam et al. (2009). Exogenous melatonin for sleep problems in individuals with intellectual disability: a meta-analysis. Developmental Medicine & Child Neurology, 51:340-349
Sleutelen aan het melatonine gehalte, door Max Paumen in Markent
https://www.pharmanord.nl/media/nl_pharmanord/pdf/Kennisnet_Melatonine_63408.pdf
Klinische genetica (23): slaapproblemen bij mensen met een verstandelijke handicap in Patient Care (2002) https://www.platformemg.nl/wp-content/uploads/2012/07/Verstandelijke-handicap-en-slaapproblemen.pdf
– See more at: https://www.fortior.info/algemeen/entry/melatonine-en-de-behandeling-van-slaapproblemen-bij-mensen-met-een-verstandelijke-beperking#sthash.ZCrQZuMQ.dpuf