Aantal keer bekeken: 3362 views
In december 2015 schreef FORTIOR een blog over wat systeemgericht werken is. Deze werkwijze wordt nog niet zo vaak toegepast in de gehandicaptenzorg, terwijl het ook voor deze sector een bruikbaar kader kan zijn. Een belangrijk aspect binnen systeemgericht werken is oog te hebben voor de circulaire processen binnen een systeem. In deze blog lees je daarom meer over interactie en wisselwerking.
Systeemgericht werken richt zich niet alleen op de afzonderlijke delen binnen een systeem en het richt zich ook niet op het geheel. Het gaat om de doelgerichte betrekkingen (verhoudingen) tussen deze delen. Communicatie en interactie spelen hierbij een belangrijke rol. Door te kijken naar de communicatie en interactie tussen de verschillende leden van bijvoorbeeld een gezin (= systeem) wordt duidelijk hoe de onderlinge betrekkingen zijn georganiseerd.
Bij communicatie is er sprake van een zender die een boodschap zendt naar een ontvanger. Een boodschap kan bestaan uit het overdragen van informatie, kennis, berichten of emoties. Communicatie is voor 30% verbaal en voor 70% non-verbaal. Het is voor mensen over het algemeen niet mogelijk om niet te communiceren. Ook zwijgen is bijvoorbeeld een vorm van communicatie.
Bij de ontvanger van de boodschap vindt een eigen proces plaats. De boodschap hoeft niet één op één overgenomen te worden zoals deze bedoeld is. De boodschap van de zender wordt geïnterpreteerd vanuit het referentiekader van de ontvanger.
Pas als de communicatiepartners vanuit een gelijk referentiekader met elkaar communiceren, zullen mensen elkaar ook echt “verstaan”. Dit betekent dat communicatiepartners dezelfde achtergrondkennis, codes, gedragsregels, normen en waarden moeten hebben.
Als de communicatiepartners elkaar beïnvloeden via communicatie is er sprake van interactie.
Een goedlopende interactie kenmerkt zich door een aantal vaste elementen:
1. Initiatief en ontvangst
2. Uitwisselen in een kring
3. Overleg
4. Conflicthantering
5. Leiding geven
Als er elementen in het patroon ontbreken of onjuist worden gebruikt, dan is er sprake van een verstoord interactiepatroon.
Een goede en prettige interactie kent een Ja-reeks in tegenstelling tot een Nee-reeks. Bij een Ja-reeks reageert de ene communicatiepartner positief. Dit roept dan ook weer een positieve reactie bij de ander op. Enkele voorbeelden uit een Ja-reeks zijn: je naar de ander toewenden, iemand aankijken, prettige intonatie, vriendelijke gezichtsexpressie, uitnodigende houding, ja zeggen of ja knikken.
Als je de patronen en elementen in de interactie kunt herkennen bij je cliënt, het cliëntsysteem en jezelf dan kun je de relatie met je cliënt verbeteren.
Bij communicatie en interactie is de kwaliteit van de relatie van groot belang. Vooral als er moeilijke zaken besproken moeten worden. Bijvoorbeeld het geven van feedback werkt beter als de verstandhouding goed is. Als de relatie tussen de feedbackgever en ontvanger slecht is dan zal de ontvanger eerder defensief reageren. Vanuit een goede relatie is het bijvoorbeeld ook gemakkelijker om een cliënt te ondersteunen in een stressvolle situatie.
Via communicatie breng je verbaal of non-verbaal een boodschap over. Daarnaast zegt communicatie ook iets over de relatie tussen de communicatiepartners. Het gaat hier namelijk om de manier waarop de ontvanger het bericht interpreteert. Dit is het betrekkingsaspect van communicatie en dit aspect speelt over het algemeen een belangrijke rol bij communicatiestoornissen en relatieproblemen. Communicatiestoornissen ontstaan vaak als de communicatie strijdige elementen bevat, zoals: verbaal iets zeggen en non-verbaal iets anders uitstralen of het gebruik van de woorden “ja maar” of “hoewel”.
Voor hulpverleners die systeemgericht willen werken, is inzicht in het betrekkingsaspect van communicatie heel belangrijk.
Bij mensen met een ontwikkelingsbeperking (zoals mensen met autisme of een verstandelijke beperking) kan de communicatie anders verlopen dan bij mensen zonder beperkingen omdat ze minder goed overweg kunnen met verbale taal. Bij mensen met een laag emotioneel en cognitief ontwikkelingsniveau is daarnaast het taalbegrip minder goed. De nonverbale communicatie en het betrekkingsaspect van communicatie hebben bij mensen met een ontwikkelingsbeperking een grotere invloed.
FORTIOR is gespecialiseerd in het organiseren van trainingen voor professionals die werken met mensen met een verstandelijke beperking. Bekijk hier ons volledige aanbod
Bron:
Basisboek systeemgericht werken van Marius Nabuurs. Bekijk dit boek hier >>