Aantal keer bekeken: 1571 views
Baby’s kunnen nog niet communiceren met gesproken taal. Toch zullen veel mensen hebben ervaren dat ze contact hadden met een baby, via bijvoorbeeld bewegingen, geluiden en oogcontact. Zolang een kind niet kan praten is lichaamstaal de belangrijkste manier om te communiceren. Lichamelijke interactie speelt een belangrijke rol in het ontstaan van een veilige hechting tussen moeder (verzorgers) en kind. Zowel voor kinderen met als zonder beperkingen is een veilige hechting de basis van een gezonde (emotionele) ontwikkeling.
Marijke Rutten-Saris schreef het basisboek Lichaamstaal. Volgens haar is lichaamstaal de taal van de Ontmoeting tussen baby en degenen die haar opvoeden. De opvoedster kan het kind een veilig gehecht bestaan bieden, als zij de bewegingen van het kind leert zien, herkennen en hanteren. Opvoeding noemt zij daarom “Ontmoeting in beweging”. In wezen gaat het dus om Ontmoetingen, de relaties die daardoor ontstaan en de levenskracht die daardoor gevoed wordt. Lichaamstaal krijgt ieder mens bij zijn geboorte mee en is dé taal in de eerste levensfasen tot het kind verbale taal leert gebruiken.
Marijke schrijft hoe belangrijk het is om het unieke van het kind te respecteren en er rekening mee te houden. Wanneer we de glimlach van een kind beantwoorden of ingaan op een vragende beweging, dan voelt het kind zich gehoord en erkend in zijn bestaan. Het kan dan vertrouwen in anderen en vertrouwen in zichzelf ontwikkelen.
Als lichaamstaal niet is afgestemd, heeft dit negatieve consequenties voor het contact. In de meeste gevallen ontstaat de afstemming en contact bijna automatisch. In sommige gevallen is dat echter niet zo. Bijvoorbeeld als de ouder (of verzorger) niet voldoende mogelijkheden heeft om via een lichamelijke interactie contact te maken. Ook als een kind een ontwikkelingsbeperking (autisme of verstandelijke beperking) heeft, ontstaat contact via lichaamstaal niet vanzelf.
Kinderen met een ontwikkelingsbeperking reageren namelijk anders dan we gewend zijn. Een blind kindje draait bijvoorbeeld zijn hoofdje opzij en richt zijn oortje naar je toe. Sommige kinderen reageren niet of nauwelijks als je contact met ze zoekt. Het risico bestaat dat ouders of verzorgers deze reacties verkeerd interpreteren. Misschien denken ze dat het kindje geen contact wil en laten het vervolgens met rust. Als er geen contact ontstaat tussen het kind en de moeder (verzorger) is dit niet gunstig voor de hechting en heeft dit dus een negatieve invloed op de emotionele ontwikkeling.
Soms is de hechting bij kinderen met een ontwikkelingsbeperking niet goed verlopen. De persoon kan dan in zijn latere leven gedragsproblemen of psychiatrische stoornissen ontwikkelen. Uit onderzoek van Paula Sterkenburg blijkt dat het ook in het latere leven nog mogelijk is om bij mensen met een verstandelijke beperking aan hechting te werken. Ze benadrukt hierbij het belang van sensitiviteit en responsiviteit. Dit betekent dat het voor de verzorgers / begeleiders van mensen met een verstandelijke beperking (en een hechtingsstoornis) extra belangrijk is om te letten op de signalen die de persoon geeft. En vervolgens te reageren op een manier die de persoon nodig heeft. Lichaamstaal kan hier bijdragen om de persoon een veilig en gehecht bestaan te bieden.
In een eerder interview met FORTIOR geeft Marijke Rutten-Saris een voorbeeld van hoe ze afstemt via Lichaamstaal: “Tijdens een bezoek aan een instelling kwam ik een jongen tegen met een ernstige meervoudige ontwikkelingsbeperking. Hij kon heel weinig. Hij kon alleen zijn hand bewegen en geluidjes maken. Ik pakte zijn hand en bewoog die heen en weer. De jongen glimlachte en we hadden contact.”
FORTIOR is gespecialiseerd in het organiseren van trainingen voor professionals die werken met mensen met een verstandelijke beperking. Bekijk hier ons volledige aanbod