Moeilijk verstaanbaar gedrag vereist aandacht voor het positieve

Aantal keer bekeken: 1495 views

Cliënten met moeilijk verstaanbaar gedrag kunnen je als professional het bloed onder de nagels vandaan halen. Het is een natuurlijke reactie om corrigerend op te treden wanneer cliënten ongewenst en moeilijk verstaanbaar gedrag vertonen. Het kan echter zijn dat zo’n reactie de situatie eerder verslechtert in plaats van verbetert. In deze blog lees je een aantal voorbeelden van mensen met moeilijk verstaan gedrag. Aan de hand van deze voorbeelden leer je hoe je door middel van aandacht voor goed gedrag in de begeleiding en behandeling het ongewenste gedrag kunt ombuigen. Zo kun je en een negatieve spiraal doorbreken.

Een voorbeeld van moeilijk verstaanbaar gedrag om reactie uit te lokken

Voorbeeld: Een jongetje plast regelmatig in zijn bak met speelgoed als hij met zijn begeleiders aan het spelen is. Bij analyse van de spelsessies blijkt dat de begeleiderstijdens het spelen nogal saai zijn en weinig reactie tonen op het jongetje. Zodra het jongetje geplast heeft, gebeurt er van alles: begeleiders springen overeind, ze worden boos en de kamer wordt schoongemaakt. Het jongetje blijkt dus in zijn speelgoed te plassen om een interessante reactie los te maken bij andere mensen. (bron: Contactgericht Ondersteunen door Anneke Groot en Ad van den Broek)

Boze reacties zijn meestal expressieve reacties. Voor sommige cliënten met moeilijk verstaanbaar gedrag is een expressieve reactie van andere mensen op emotioneel niveau interessant. Het is dan eerder een beloning dan een straf. Reacties, die bedoeld zijn om ongewenst gedrag te stoppen, kunnen dat gedrag dus juist aanmoedigen. In dit soort situaties kun je probleemgedrag ombuigen door kleurloos (zonder emotie) te reageren op ongewenst gedrag en expressief te zijn bij gewenst gedrag. Leren omgaan met gevoelens die moeilijk verstaanbaar gedrag bij je oproepen kan je helpen om meer gericht en zonder emotie te reageren. Door in de begeleiding en behandeling goed gedrag te bevestigen met expressie kun je het goede voorbeeld geven voor cliënten met moeilijk verstaanbaar gedrag.

Een voorbeeld van hoe aandacht moeilijk verstaanbaar gedrag kan ombuigen

Bij moeilijk verstaanbaar gedrag is het belangrijk goed te kijken waar dit gedrag vandaan komt. Vooral bij jonge kinderen kunnen gewoontes van ongewenst gedrag nog doorbroken worden zodat sociale vaardigheden en een gezonde sociaal emotionele ontwikkeling gestimuleerd kunnen worden.

Door met meerdere mensen en vanuit verschillende perspectieven te kijken kan de oorzaak van probleemgedrag adequater worden achterhaald. In de probleemanalyse wordt echter vaak vergeten te kijken naar wat wel goed gaat (ook als dat weinig is). Aandacht voor het positieve kan nieuwe energie geven waardoor je creatieve oplossingen kunt vinden voor problematische situaties. Soms kun je met een kleine verandering een groot effect bereiken. Deze manier van kijken is ook zeer bruikbaar in het primair onderwijs.

Voorbeeld: Klaas is een hardnekkige dief in zijn groep. Hij steelt geld, sieraden, pennen en meer. Niet uit hebzucht maar uit verzameldrang. Ondanks strikte controles blijven spullen verdwijnen. Totdat de begeleider iets bijzonders opmerkt. Klaas is namelijk een goede beheerder van de belangrijke groepsagenda. Hij schrijft in de agenda, hij legt de agenda op zijn plaats en wijst begeleiders op belangrijke afspraken. Zijn beheertaken worden daarom uitgebreid. Hij wordt bewaker van belangrijke spullen: geld, sieraden, pennen en natuurlijk de agenda. Alles wordt opgeborgen in de “Kluis van Klaas”. Al gauw blijkt dat er geen spullen meer verdwijnen. (bron: De oplossingsgerichte begeleider door John Roeden).

Aandacht geven aan wat goed gaat lijkt makkelijk maar blijkt in de praktijk wel eens lastig te zijn. Als een cliënt zich misdraagt, wordt van de begeleider verwacht dat deze ingrijpt. Om ongelukken te voorkomen is ingrijpen in bepaalde situaties nodig. Toch is kleurloos reageren vaak effectiever. Anneke Groot (zij ontwikkelde de methode contactgericht ondersteunen) geeft aan dat het belangrijk is dat zorgprofessionals in de begeleiding en behandeling de “touwtjes bij hun zelf kunnen houden”. Dit betekent dat je niet in de war raakt op het moment dat andere mensen jouw handelen afkeuren. Je blijft doen wat goed is voor de cliënt.

Meer leren over de ondersteuning van mensen met een verstandelijke beperking?

FORTIOR is gespecialiseerd in het organiseren van trainingen voor professionals die werken met mensen met een verstandelijke beperking. Bekijk hier ons volledige aanbod

Bronnen:

Anneke Groot, Ad van den Broek (2012) Contactgericht ondersteunen Utrecht: FORTIOR

Anneke Groot. (2015). Houvast. Contactgericht spelen en leren met kinderen in het autistisch spectrum. Amsterdam: uitgeverij SWP. ISBN 9789088505973

John Roeden (2012) De oplossingsgerichte begeleider. Een gids voor oplossingsgericht werken in de verstandelijk gehandicaptenzorg. Bruchterveld: John Roeden