Aantal keer bekeken: 1126 views
Artsen willen iets betekenen voor een ander. Elke dag opnieuw zetten ze zich vol toewijding in voor deze ander. Daarom ligt de nadruk in de zorg vaak op het DOEN. Door al die nadruk op doen wordt de werkdruk hoger en hoger. Een burn out ligt op de loer. Deze situatie is uiteraard vervelend voor de professional zelf. Maar ook de kwaliteit van het contact tussen arts en de patiënt wordt er negatief door beïnvloed met een ongunstig effect op genezing. Hoe kunnen artsen zichzelf inzetten als dimensie om gezondheid te bevorderen? Lees de ervaringen van psychologe Bianca Vugts en huisarts Wilfried de Jong.
Bianca Vugts heeft als psychologe veel ervaring in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking. Binnen deze doelgroep komt vaak complexe problematiek voor. De kwaliteit van de relatie is een belangrijke voorwaarde voor de (geestelijke) gezondheid van mensen met een verstandelijke beperking. Vandaar dat Bianca kortgeleden het boek “Werken met jezelf” heeft geschreven. Het boek gaat over de manier waarop professionals in de gehandicaptenzorg zichzelf als belangrijkste instrument kunnen inbrengen in het contact met hun cliënten. De inzichten uit dit boek zijn ook zeer bruikbaar voor artsen.
In haar boek maakt Bianca onderscheid tussen DOEN en ZIJN. Het DOEN gaat bijvoorbeeld over “wat” professionals doen, zoals bijvoorbeeld het geven van een advies of een medische handeling. Het ZIJN gaat over “hoe” mensen dingen doen. Het gaat over het voelen, het betrekkingsniveau, de beleving en de manier waarop iemand aanwezig is. Er kan niet gesteld worden dat het een beter is dan het ander. Het zijn als het ware twee gelijkwaardige benen, gemaakt om samen te werken. Er bestaat geen optimale balans maar idealiter wisselt de focus regelmatig.
Zorgprofessionals, zoals artsen, leggen de focus vaak bij de ander (= DOEN) en minder bij zichzelf (=ZIJN). Regelmatig zijn artsen het contact met hun oorspronkelijke drijfveren, hun roeping en kwetsbaarheden verloren. En daarmee verliezen ze ook het contact met hun innerlijke bron van vitaliteit en gezondheid. Bianca Vugts vindt dat jammer want helen kan pas vanuit een innerlijke heelheid.
Volgens huisarts Wilfried de Jong kiezen artsen vaak voor hun medisch beroep omdat ze mensen beter willen maken. In hun dagelijkse werk ervaren artsen echter dat ze hun patiënten niet altijd kunnen genezen. Een aantal artsen ervaart dit als frustrerend en dit kan ervoor zorgen dat ze het plezier in hun vak verliezen. Het helpt dan om anders naar de situatie te kijken: Een arts kan patiënten bijvoorbeeld ook enorm helpen door ze beter te leren omgaan met hun klachten.
Ons psychisch welbevinden hangt samen met ons hartritme. Wanneer we het contact met onze drijfveren voelen, laat ons hartritme meer coherentie zien. Dat is direct terug te zien op biofeedback apparatuur. Als het hartritme niet coherent is dan wordt de werking van de prefrontale cortex afgeremd. Inzicht en creativiteit worden hierdoor verminderd. Ook zijn mensen minder goed in staat tot empathie en contact. Die ‘onveilige modus’ is bedoeld voor onze overleving op de korte termijn. Maar voor gezondheid en herstel, is de coherente, ‘veilige modus’ essentieel. Als mensen een coherente hartslag hebben dan houden ze meer energie over en wordt o.a. het herstellende hormoon DHEA aangemaakt. Het is dus ontzettend heilzaam om regelmatig stil te staan bij de balans tussen DOEN en ZIJN. Dit is niet alleen gunstig voor de professionals zelf maar ook voor de mensen om hen heen. Emoties en alertheid zijn namelijk besmettelijk. Mensen bewegen mee met elkaars stemming en alertheid. Op deze manier kunnen artsen volgens Bianca Vugts niet alleen door hun medisch handelen (DOEN) de gezondheid van patiënten bevorderen maar ook met hun ZIJN.
Vooral kwetsbare mensen, zoals mensen met een verstandelijke beperking, autisme of ernstig zieke mensen, reageren heel sterk op de manier waarop een zorgprofessional in het moment aanwezig is. Die kwaliteit van aanwezigheid is 1 op 1 verbonden met gezondheid.
Wilfried de Jong ziet het als zijn verantwoordelijkheid om er goed bij te zitten voor zijn patiënten. Als hij psychisch goed in zijn vel zit dan lukt het beter om met een open blik naar de problemen van patiënten te kijken. Wilfried vindt het belangrijk om te werken aan een soort van “psychische hygiëne”. Net als het trainen van spieren kunnen artsen zichzelf trainen om op een bewuste manier aanwezig te blijven bij situaties die moeilijk lopen. Vaak beginnen professionals pas aan het werken met zichzelf als hun situatie is vastgelopen. Beter kun je starten met je psychische hygiëne in een situatie van relatieve rust (zonder al te veel stress en heftige emoties).
Een veel gehoorde klacht is dat er al zoveel moet in de zorg, de werkdruk is al zo hoog en dan komt het werken met jezelf er ook nog eens bij. Wilfried de Jong heeft ervaren dat het werken met jezelf niet heel veel meer tijd hoeft te kosten. Meer aandacht voor jezelf en patiënten geeft juist meer energie. Dit illustreert hij met een mooie anekdote:
“Een wijze man vulde een vaas met stenen en vroeg aan de mensen om hem heen: Zit deze vaas vol? Vervolgens gooide de wijze man een bak met kiezels in de vaas. De kiezels vulden de ruimt tussen de stenen. De wijze man vroeg opnieuw: Zit deze vaas vol? Hierna gooide de wijze man een bak met zand in de vaas die de ruimte tussen de kiezels opvulde.”
De grote stenen uit de anekdote staan volgens Wilfried voor de echte belangrijke dingen in het leven (zoals goede zorg voor patiënten). De kiezels staan voor de minder belangrijke dingen en het zand staat voor de onbenullige dingen. Als je voornamelijk bezig bent met het zand dan kunnen de stenen er niet meer bij. (Want als je de vaas eerst vult met zand dan passen de stenen er niet meer in).
Elke dag probeert Wilfried rustmomenten voor zichzelf in te plannen. Soms lukt het om maar een paar minuten rust te nemen. Dat is prima. Ook neemt hij even rust na een moeilijk gesprek of als er iets niet goed gegaan is. Wilfried vraagt zich dan af: “Ben ik nog wel met de grote stenen bezig?”
FORTIOR organiseert trainingen voor professionals die werken met mensen met een verstandelijke beperking. FORTIOR biedt onder andere meerdere trainingen waarmee professionals kunnen leren hun eigen mentale vitaliteit te vergroten. Bekijk hier het programma van FORTIOR