Een probleem in de executieve functies betekent problemen met organiseren, plannen, aandacht en controle

Aantal keer bekeken: 7265 views

Executieve functies hebben een regelfunctie in de hersenen van de mens. Mensen met een ontwikkelingsbeperking, zoals een verstandelijke beperking of autisme, hebben vaak problemen met hun executieve functies waardoor ze hun lichaam niet goed kunnen besturen. Dit heeft grote gevolgen voor hun gedrag en dagelijks functioneren. Mensen met executieve moeilijkheden hebben behoefte aan een goede ondersteuning. Daarom is het voor hun ouders, mantelzorgers en professionals nuttig te weten wat het hebben van zwakke executieve functies betekent. En ook hoe ze die persoon vervolgens kunnen helpen.

Waarvoor heeft een mens executieve functies nodig?

Executieve functies zijn onder andere belangrijk voor doelgericht handelen en het aanleren van nieuwe vaardigheden. Ze zorgen ervoor dat mensen bij voorbeeeld volgende dingen kunnen:

• Zichzelf organiseren
• Controle hebben over impulsen, emoties en bewegingen
• Aandacht richten en vasthouden
• Een plan in het geheugen opslaan en doorgaan
• Een activiteit beginnen of stoppen
• Flexibel zijn
• Leren van fouten

Wat gebeurt er als executieve functies niet goed werken?

Als mensen problemen hebben met hun executieve functies komen ze onhandig, ongericht en weinig flexibel over. Mensen met zwakke executieve functies hebben moeite om ergens mee te stoppen of te beginnen. Ook impulsiviteit en woedeaanvallen komen vaak voor. Het is lastig voor deze mensen om handelingen in de juiste volgorde uit te voeren.

Als mensen ernstige problemen hebben met hun executieve functies, reageren ze niet of nauwelijks op een gesproken opdracht. Het gebeurt ook dat mensen vertraagd reageren. Ze voeren een opdracht dan niet meteen uit maar bijvoorbeeld tien minuten later. Deze mensen lijken te verdwalen in hun hoofd.

Wat zijn de gevolgen van executieve moeilijkheden?

Mensen met zwakke executieve functies worden regelmatig verkeerd begrepen. Vaak wordt gedacht dat ze niet mee willen werken of dat ze niet gemotiveerd zijn. Deze veronderstelling is echter onterecht. Het lukt mensen met zwakke executieve functies niet om hun lijf te besturen. Hierdoor kunnen ze niet laten zien wat ze aan mogelijkheden in zich hebben.

Mensen met executieve moeilijkheden hebben hiervan dus veel hinder in hun dagelijks functioneren. Ook voor hun ouders, leraren of begeleiders betekenen executieve moeilijkheden vaak grote zorg en een lastige pedagogische opgave. Op school of het werk levert een gebrekkig executief functioneren regelmatig kleinere of grotere strubbelingen op. Deze strubbelingen kunnen op hun beurt weer allerlei nare gevolgen hebben zoals straf, schooluitval, berispingen, laatste waarschuwingen of ontslag. Het mag duidelijk zijn dat het hebben van problemen met de executieve functies over het algemeen niet gunstig is voor het zelfvertrouwen.

Hoe kun je mensen met executieve moeilijkheden ondersteunen?

Niet voor alle problemen op het gebied van executief functioneren is er een pasklare oplossing. Er zijn wel een aantal dingen die je kunt doen.

• Zeg bijvoorbeeld vooraf wat er gaat gebeuren. Mensen met executieve moeilijkheden vinden dit vaak prettig. – Het is zinvol om opdrachten in kleine stukjes te knippen en iemand de tijd te geven deze uit te voeren.
• Het werkt soms goed om iemand met zwakke executieve functies even op weg te helpen. Het is belangrijk om niet te veel te helpen want dan doe jij al het werk en leert de ander er niets van.
• Herhaal een instructie niet te vaak want dat leidt tot verwarring. Een betere strategie is de instructie één keer te geven en de persoon vervolgens te helpen om deze uit te voeren.
• Hoe meer ontspannen iemand met zwakke executieve functies is, hoe beter de uitvoering van handelingen zal gaan. Deze mensen voelen zich vaak onveilig. Daarom is het belangrijk om als begeleider of ouder houvast te bieden door je af te stemmen op de cliënt of je kind. Je eigen houding speelt hierbij een belangrijke rol. Wil je structuur bieden, bedenk dan, dat een ontspannen, afgestemde en eenduidige houding de meest natuurlijke structuur is die jij een mens met zo weinig houvast kunt bieden. Jij, als mens, bevordert juist door je mens-zijn het welzijn van je cliënt of kind het meest.

Meer leren over de ondersteuning van mensen met een verstandelijke beperking?

FORTIOR is gespecialiseerd in het organiseren van trainingen voor professionals die werken met mensen met een verstandelijke beperking. Bekijk hier ons volledige aanbod

Bronvermelding
De inhoud van deze blog is gebaseerd op het boek “Contactgericht ondersteunen” van Ad van den Broek en Anneke Groot. Lees hier meer >>

Aanvullende literatuur
Kenniscentrum kinder- en jeugdpsychiatrie (2011). Kenmerken van een jeugdige met een LVB. https://www.kenniscentrum-kjp.nl/Professionals/Verstandelijk-beperkten/Inleiding-15/Kenmerken Gelezen op 25.08.2014.