Aantal keer bekeken: 3673 views
Emoties spelen een belangrijke rol bij het ontstaan van gezondheidsklachten en stress. In de gehandicaptenzorg hebben zowel professionals als cliënten te maken met negatieve emoties en stress. Hoe kun je emoties bewust inzetten om stress te verminderen?
Het woord emotie betekent “energie in beweging”. Als er iets gebeurt wat je raakt, dan beweegt er iets in je. Je wordt emotioneel. Emoties kunnen bewust of onbewust zijn. Zowel bewust als onbewust brengen emoties een lichamelijke reactie met zich mee, bijvoorbeeld buikpijn of gespannen spieren of juist ontspanning.
Mensen hebben emotionele herinneringen. In het verleden zijn er misschien (nare) dingen gebeurd waarvan je zelf niet veel meer weet. De amygdala (een kern in het limbisch systeem in de hersenen) heeft deze herinnering echter wel opgeslagen. Op het moment dat je bijvoorbeeld een geur ruikt die met de gebeurtenis te maken heeft, kan de emotionele herinnering weer naar boven komen. Mogelijk voel je een emotionele of lichamelijke reactie en begrijp je niet goed waar deze vandaan komt.
Het zenuwstelsel is een communicatienetwerk dat er voor zorgt dat mensen kunnen functioneren in hun omgeving. Het zenuwstelsel bestaat uit een centraal zenuwstelsel (hersenen en ruggenmerg) en een perifeer zenuwstelsel. Het perifere zenuwstelsel vormt de verbinding tussen het centrale zenuwstelsel en de zintuigen en spieren. Onderdeel van het perifere zenuwstelsel is het “autonome zenuwstelsel”. Dit stelsel werkt op een onbewust niveau en bestuurt veel autonome functies van het lichaam, zoals het functioneren van organen, klieren en het afscheiden van hormonen. Dit systeem is nauw betrokken bij het voelen en ervaren van emoties.
Het autonome zenuwstelsel is opgebouwd uit twee onderdelen: 1) Het “sympathisch zenuwstelsel” dat verantwoordelijk is voor de stimulatie van lichamelijke activiteit (gaspedaal). 2) Het “parasympathisch zenuwstelsel” dat het herstel en rust regelt (rem). Een emotie als bijvoorbeeld woede, zorgt voor meer activiteit in het sympathisch zenuwstelsel en minder in het parasympatisch zenuwstelsel. Als iemand vaak boos is, ontstaat een onbalans in zijn of haar systeem. Op termijn veroorzaakt dit gezondheidsproblemen.
Verschillende emoties zorgen ervoor dat er verschillende boodschappen door het zenuwstelsel naar verschillende delen van het lichaam worden gestuurd, waaronder het hart. Emoties als frustratie, boosheid en bezorgdheid kunnen er voor zorgen dat er signalen worden gestuurd naar zowel het sympathisch als parasympatisch zenuwstelsel. Volgens HeartMath kun je dit vergelijken met een auto waarbij je tegelijkertijd zowel op het gaspedaal als op de rem staat. De auto zal dan meer benzine verbruiken en schokkend over de weg rijden. Zo ontstaat extra stress. Het brengt je energie voorraad naar beneden en het belemmert je in je denken en in je communicatie. Vanwege de nare gevolgen worden deze emoties “negatieve” of “ongezonde” emoties genoemd.
Een aantal auteurs zijn van mening dat emoties je niet hoeven te overkomen. Je kunt leren je emoties in de hand te hebben. Dit is goed voor je lichamelijke en psychische gezondheid. Opbeurende emoties als waardering, zorgzaamheid en mededogen sturen namelijk andere signalen naar het zenuwstelsel en zorgen ervoor dat de twee systemen elkaar gaan aanvullen. Hierdoor werken klieren en organen beter samen. Het hartritme is rustig en gelijkmatig. De meeste mensen hebben goede en slechte dagen in hun leven. Volgens HeartMath kun je jezelf leren om in moeilijke tijden positieve emoties bij jezelf op te roepen.
Het is overigens niet zo dat je negatieve emoties nooit mag toelaten. Je kunt hier namelijk ook van leren.
Ook mensen met een verstandelijke beperking hebben vaak te maken met negatieve emoties. Daarnaast zijn mensen met een verstandelijke beperking gevoeliger voor stress. Vooral als er sprake is van probleemgedrag kunnen professionals beheersmatig en straffend optreden waardoor opnieuw ongezonde emoties kunnen ontstaan zowel bij cliënt als bij de begeleider. Plezierige ervaringen helpen deze negatieve spiraal te doorbreken. Bovendien verminderen plezierige ervaringen stress en zorgen ze voor een betere psychische gezondheid. Cliënten zijn dan beter in staat nieuw gedrag aan te leren. (Kinder)psychiater Anton Došen pleit er daarom voor dat men in de gehandicaptenzorg meer aandacht besteedt aan plezier en positieve emoties. Alle reden dus om op zoek te gaan naar methoden waarmee je je cliënt (kind of volwassene) positief kunt ondersteunen!
FORTIOR organiseert in samenwerking met Bianca Vugts de studiedag “Hartcoherentie bij mensen met een verstandelijke beperking”. Hier wordt besproken hoe je doormiddel van hartritme stress en emoties kunt beïnvloeden. En hoe je dit kunt toepassen bij mensen met een verstandelijke beperking. Lees hier meer>>
Bronvermelding:
HeartMath (2012): Hartcoherentie. De kracht van emoties www.heartmathbenelux.nl
Anton Došen: Theoriedag Emotionele ontwikkeling bij mensen met een verstandelijke beperking in februari 2018
Website www.brainmatters.nl