Emotieregulatie en muziektherapie

Aantal keer bekeken: 2626 views

Mensen met een lichte verstandelijke beperking hebben vaak moeite met emotieregulatie. Dit heeft gevolgen voor het emotioneel welzijn van de persoon en ook voor zijn dagelijkse emotionele toestand en functioneren. Hoe kan muziektherapie bijdragen aan het verbeteren van de emotieregulatie van mensen met een lichte verstandelijke beperking? Martina de Witte deed wetenschappelijk onderzoek naar: Arousal Regulation through Music Therapy in People with Mild Intellectual Disabilities (MID).

Emotieregulatie

Emoties zijn heel erg belangrijk voor mensen. Zo hebben emoties een belangrijke rol om te kunnen handelen bij gevaar, stress en spanning. In deze blog leer je meer over wat emoties precies zijn en wat de functies zijn van emoties.

Emotieregulatie omvat de interne en externe processen die verantwoordelijk zijn voor het controleren, evalueren en wijzigen van emotionele reacties om een bepaald doel, zoals een positieve emotionele toestand, te bereiken (Thompson, 1994). Het kunnen reguleren van je emoties is belangrijk om in je dagelijks leven adequaat te functioneren en goed met andere mensen om te kunnen gaan.

Emoties en stress kunnen echter ook de overhand nemen. Dit heeft dan een negatieve invloed op het welzijn van mensen. Emoties kunnen zich namelijk ook doorzetten in lichaamssignalen. Bij stress kunnen bijvoorbeeld de hartslag en ademhaling omhoog gaan. Dit kan negatieve gevolgen hebben op het welzijn van de persoon met stress. Lees hier meer over het belang van lichaamssignalen bij emotieregulatie. Het kan daarnaast ook heel stressvol zijn voor de familie en naasten van deze persoon.

Soms kan er bij mensen gesproken worden van een emotieregulatiestoornis. Dit is een andere benaming voor een borderline persoonlijkheidsstoornis. Echter wordt deze naam vaak niet als geschikt gezien en is er een voorkeur voor emotieregulatiestoornis. Oorzaken voor het ontstaan van een emotieregulatiestoornis verschillen. Het is vaak een mix van factoren, zoals traumatische gebeurtenissen of karakter.

Wat is belangrijk bij het reguleren van emoties

In 2014 deed dr. Lucinda Pouw wetenschappelijk onderzoek naar emotieregulatie bij mensen met autisme (lees hier de samenvatting van haar promotieonderzoek). Pouw noemt in haar promotieonderzoek drie aspecten die belangrijk zijn voor het reguleren van emoties:

1. Ten eerste is het nodig dat je jezelf bewust bent van je emoties. Dat betekent dat je onderscheid kunt maken tussen verschillende emoties. Je begrijpt waar emoties vandaan komen en wat de emoties met je doen.
2. Vervolgens is het van belang om een coping strategie te hebben om te leren omgaan met emoties.
3. Daarnaast is begrip van de emoties bij andere mensen belangrijk (empathie).

Emoties bij mensen met een lichte verstandelijke beperking

Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat mensen met een lichte verstandelijke beperking vaak problemen hebben met emotieregulatie (Gligorovic & Buha, 2012)

Kinderen en jongeren met een lichte verstandelijke beperking leren vaak later welke woorden bij welke emoties horen. Ook in de volwassenheid hebben mensen met een lichte verstandelijke beperking moeite met het uiten van en leren omgaan met hun emoties. Voor het denken over jezelf en je eigen emoties is het noodzakelijk dat je abstract kunt denken. Dit is iets waar mensen met een verstandelijke beperking moeite mee hebben. Daarom is het voor deze groep mensen vaak lastig om emoties te differentiëren en op zichzelf te reflecteren. Mensen met een verstandelijke beperking zijn ook minder goed in staat om de emoties van andere mensen te lezen.

Mensen met een lichte verstandelijke beperking hebben door hun cognitieve beperkingen vaak minder goede coping strategieën ontwikkeld voor de emotieregulatie. Ze kiezen vaker voor een emotie georiënteerde strategie waarbij de stresssituatie wordt geherdefinieerd (Het zal allemaal wel meevallen) of een vermijdende strategie. Ze kiezen minder vaak voor een actieve copingstrategie. Daarnaast laten mensen met een verstandelijke beperking vaker een ‘fight or flight’-reactie zien dan mensen zonder verstandelijke beperking.

Daarnaast ervaren mensen met een lichte verstandelijke beperking relatief meer stress dan mensen met een normale begaafdheid.

Wat zijn gevolgen van een gebrekkige emotieregulatie?

Als een persoon niet goed in staat is emoties te reguleren, dan kan dit leiden tot onaangepast gedrag en verstoringen in relaties met vrienden, familie en naasten. Dit kan weer zorgen voor stress, faalervaringen, een negatief zelfbeeld en het ontstaan van psychopathologie.

Als iemand weinig controle heeft over zijn emoties dan is de kans groot dat deze persoon impulsief gedrag laat zien. Deze beperkte zelfcontrole kan er dus voor zorgen dat de persoon zijn gevoelens meteen omzet in daden. Als mensen zich daarnaast niet goed kunnen inleven in andere mensen, dan heeft dit consequenties voor de gewetensontwikkeling.

Emotieregulatie problematiek wordt bij kinderen en jongeren met een lichte verstandelijke beperking gezien als een belangrijke risicofactor voor delinquent gedrag. Lees hier hoe jij mensen met een verstandelijke beperking kan ondersteunen bij hun emotieregulatie.

Interventies gericht op emotieregulatie binnen de Geestelijke Gezondheidszorg

In de Geestelijke Gezondheidszorg zijn er meerdere interventies die toegepast kunnen worden bij mensen met problemen in de emotieregulatie. Cognitieve gedragstherapie (CGT) en Emotie Regulatie Therapie (ERT) kunnen bijvoorbeeld helpen om emoties en gedrag beter in kaart en onder controle te brengen. Bij een emotieregulatiestoornis of borderline persoonlijkheidsstoornis kan een Vaardigheden Emotie Regulatie Stoornis ofwel VERS training ook erg nuttig zijn.

Een andere veelbelovende interventie is muziektherapie. Muziektherapie is ook voor mensen met een (lichte) verstandelijke beperking heel toereikend. De ervaringsgerichtheid van deze therapievorm maakt het geschikt voor mensen bij wie cognitie geen adequate ingang is.

De invloed van muziek(therapie) op emotieregulatie

Muziek is direct van invloed op je stemming en emoties. In muziektherapie gaat het om een impliciete werking van muziek op emotieregulatie. Zo heeft het onbewuste weten een grote rol bij het oplossen van problemen (Dijksterhuijs, 2007). Daarnaast heeft het ervaringsweten een grotere invloed dan het “weten” via uitleg (Orlemangs,1994).  Nieuwe niet-cognitieve ervaringen die tegengesteld zijn aan het aanwezige impliciete weten, kunnen dus leiden tot een verandering in het impliciet weten en in het intern werkmodel.

Een pilot studiedag naar de inzet van muziek therapie bij mensen met LVB

Martina de Witte deed in 2014 een verkennende wetenschappelijke studie naar of muziektherapie mensen met een lichte verstandelijke beperking helpt bij hun coping vaardigheden, spanningsregulatie en het uiten van en omgaan met emoties. Ze onderzocht een groep mensen met een lichte verstandelijke beperking, emotieregulatie problematiek of emotieregulatiestoornis en risico op delinquent gedrag. Ze gebruikte de interventie “Muziek als krachtpatser” waarbij wordt gewerkt met percussie. Spanning wordt gekoppeld aan dynamiek, tempo en timing. De experimentele groep werd vergeleken met een controlegroep.

Uit het wetenschappelijke onderzoek blijkt dat de interventie “muziek als krachtpatser” vooral effect heeft op de componenten “spanningsregulatie” en “het uiten van emoties”. Patiënten hanteerden na de muziek therapeutische interventie een minder vermijdende en passieve coping strategie en een meer actieve en positieve coping strategie.

Meer leren over emotieregulatie?

FORTIOR versterkt jouw kennis en kunde met diverse trainingen die zijn toegesneden op het werkveld van professionals die werken met mensen met een verstandelijke beperking. Bekijk hier het scholingsprogramma

Bronnen

M de Witte, Muziektherapie en emotieregulatie. Een pilotstudie bij forensische patiënten met een licht verstandelijke beperking in Tijdschrift voor vaktherapie 2014/3, jaargang 10. https://www.researchgate.net/publication/334836129_Muziektherapie_en_emotieregulatie_Een_pilotstudie_bij_forensische_patienten_met_een_licht_verstandelijke_beperking

Proefschrift van L. Pouw (2014). Emotion Regulation in Children with Autism Spectrum Disorder. The link with social functioning and psychopathology. Leiden: auteur (proefschrift)

Whitepaper van MEE Zuid-Holland Noord, LVB-ers die uit balans zijn. Hoe herken je ze, hoe ga je er mee om? Sociaal emotioneel functioneren bij mensen met een lichte verstandelijke beperking. https://www.zorgwelzijn.nl/PageFiles/33133/inzetten/whitepaper-lvb.pdf

Website PSYQ over Vaardigheden Emotie Regulatie Stoornis / VERS  training : https://www.psyq.nl/bipolaire-stoornis/behandeling-bipolaire-stoornis/vers-training-bipolaire-stoornis

Webpagina van Kenniscentrum Persoonlijkheidsstoornissen over de borderline persoonlijkheidsstoornis: https://www.kenniscentrumps.nl/wat-is-een-persoonlijkheidsstoornis-ok/

Webpagina van Tuyszorg Emotie regulatie stoornis. (z.d.). Thuyszorg. https://thuyszorg.nl/begrippenlijst-wonen-zorg-en-welzijn/diagnoses-en-beperkingen/emotieregulatiestoornis/

FActsheet van Kennisnet VGCT over Cognitieve Gedragstherapie bij Emotie Regulatie Problemen : https://kennisnet.vgct.nl/bericht/factsheet-cgt-bij-emotieregulatieproblemen/

Website Geestelijke Gezondheidszorg Delftland over Emotie Regulatie Therapie : https://www.ggz-delfland.nl/jeugd/behandelingen/emotie-regulatie-therapie/