FORTIOR versterkt jouw kennis en kunde
Meer informatie
Let op! Beperkt aantal plaatsen beschikbaar.
Aantal keer bekeken: 2457 views
In het menselijk brein bevindt zich een cognitief en een emotioneel systeem. Deze twee systemen functioneren tot op zekere hoogte onafhankelijk van elkaar, maar werken ook samen. Ze leveren op zeer verschillende manieren een bijdrage aan ons gedrag en aan de manier waarop we het leven ervaren. Bij pijnlijke ervaringen zet de herinnering zich vast in het emotionele brein terwijl er niet altijd een bewuste herinnering hoeft te zijn. Het blijft zo je gedrag en gevoelsleven controleren. Volgens de overleden psychiater David Servan-Schreiber bereik je het emotionele systeem het beste via het lichaam in plaats van via taal en denkvermogen. Een van de methode om emoties en stress via het lichaam te beïnvloeden is “hartcoherentie”.
In het leven van een mens is een balans nodig tussen cognitie (ratio) en emotie. Zonder (positieve) emoties heeft ons leven weinig zin. We zouden bijvoorbeeld geen liefde of plezier kunnen ervaren. Daarnaast zijn emoties belangrijk voor de overleving. Ze helpen je bijvoorbeeld om gevaar te herkennen. Ook spelen emoties een belangrijke rol bij motivatie en leren. Cognitie heeft ook een belangrijke functie. We kunnen namelijk niet altijd onze emoties de vrije loop laten; dit is bijvoorbeeld niet bevorderlijk voor relaties met andere mensen. En zonder concentratie, nadenken of planning worden we heen en weer geslingerd tussen de veranderlijkheid van onze lusten en onze frustraties. Het is dus maar goed dat we in onze hersenen een cognitief en emotioneel systeem hebben.
Het cognitieve brein bevindt zich in de neocortex. Het emotionele brein zit in de dieper gelegen hersengebieden (limbisch systeem) en vormt een soort eigen hersenstelsel binnen de hersenen. De bouw, de organisatie en biochemische eigenschappen wijken af van de cortex. In het limbisch systeem zijn de zenuwcellen (neuronen) min of meer met elkaar versmolten, terwijl de cortex bestaat uit regelmatige lagen van neuronen. Dat maakt de structuur van het emotionele brein wat grover en primitiever. De informatieverwerking verloopt sneller en is beter aangepast aan reacties die essentieel zijn voor overleven. Hierdoor kan het voorkomen dat het emotionele brein al een angstreactie veroorzaakt op basis van onvolledige, foutieve informatie (bijvoorbeeld een stok in het bos die lijkt op een slang), voordat het cognitieve brein een volledige analyse heeft gemaakt.
Het emotionele brein controleert alles rond het psychologisch welbevinden van een mens en daarnaast regelt het ook een groot deel van onze fysiologie, zoals de hartfunctie, de bloeddruk, de hormoonhuishouding, de spijsvertering en het immuun stelsel.
Emotionele problemen komen voor als het emotionele brein minder goed functioneert. Emotionele disbalans komt vaak voor als mensen in het verleden pijnlijke (of zelfs traumatische) ervaringen hebben meegemaakt. Bij hoge stress wordt een pijnlijke herinnering niet (altijd) in het bewuste geheugen opgeslagen maar het zet zich wel onuitwisbaar vast in het emotionele brein. Deze ervaringen blijven ons gedrag en gevoelsleven zelfs nog na tientallen jaren beheersen. Sommige prikkels (zoals geur, geluid, beeld, smaak of aanraking) kunnen daarom een “onverklaarbare” heftige reactie oproepen. Omdat de bewuste herinnering aan pijnlijke ervaring ontbreekt, is voor de persoon en zijn omgeving niet duidelijk waar de reactie vandaan komt.
In de westerse hulpverlening wordt nog veel gebruik gemaakt van taal en therapieën die inwerken op het cognitieve systeem. Dit kan overigens ook heel nuttig zijn. Echter met deze technieken wordt niet altijd het emotionele brein bereikt waardoor de emotionele problemen blijven bestaan.
Een experiment:
De Amerikaanse wetenschapper Joseph LeDoux bestudeerde het emotionele en cognitieve brein. Hij was een van de eersten die aantoonde dat het aanleren en afleren van angst niet via de neocortex verloopt. Hij deed een experiment met ratten: Via klassieke conditionering leerden de ratten dat ze een elektrisch schokje kregen nadat een belletje had geklonken. Na verloop van tijd raakten de ratten verstijfd van angst als ze het belletje hoorden. Ook na enkele maanden zat de angst er nog goed in bij de beestjes. Doormiddel van “psychotherapie” was het mogelijk om de ratten af te leren om bang te zijn voor het belletje (uitdoving). Het leek erop alsof de angst was verdwenen. In kader van het experiment namen de onderzoekers uit het team van LeDoux een deel van de voorhoofdskwab weg bij de ratten. Na deze ingreep raakten de ratten weer verstijfd van angst toen het belletje klonk.
Volgens de David Servan-Schreiber zijn emoties niet meer dan de bewuste beleving van een omvangrijk geheel van fysiologische reacties die voortdurend de activiteit van de biologische systemen in het lichaam bewaken en deze afstemmen op de dwingende prikkels vanuit de interne en externe omgeving. Het emotionele brein staat haast in een nog intiemer contact met het lichaam dan met het cognitieve brein. Het is dan ook eenvoudiger om door te dringen tot het emotionele brein via het lichaam dan via taal en denkvermogen. Daarnaast stelt Servan-Schreiber dat het emotionele brein een aangeboren zelfhelend vermogen heeft.
In zijn boek “uw brein als medicijn” beschrijft Servan-Schreiber een aantal methoden die ingezet kunnen worden om het emotionele brein te bereiken. Een van deze methoden is “Hartcoherentie”. In mei 2016 schreef FORTIOR een blog over hartcoherentie en hoe deze methode kan worden ingezet in de ondersteuning van mensen met een verstandelijke beperking>>
Mensen met een verstandelijke beperking hebben helaas vaker te maken met pijnlijke en traumatische ervaringen. Door verminderde cognitieve mogelijkheden hebben mensen met een verstandelijke beperking een verminderd vermogen om hun emoties in toom te houden met hun cognitieve systeem.
In de afgelopen jaren is er meer bekend geworden over de werking van de menselijke hersenen. In de hulpverlening zijn daarom ook nieuwe technieken ontwikkeld die (mogelijk) sneller en effectiever werken om emotionele problemen op te lossen, waaronder de methode hartcoherentie. Er is waarschijnlijk nog nader onderzoek nodig in welke mate en op welke manier de nieuwe technieken toepasbaar zijn bij mensen met een verstandelijke beperking. Zo is psychologe Bianca Vugts bezig met het implementeren van hartcoherentie in de ondersteuning van mensen met een lichte verstandelijke beperking.
FORTIOR heeft in samenwerking met Bianca Vugts een studiedag over hartcoherentie in de ondersteuning van mensen met een (lichte) verstandelijke beperking georganiseerd. Tijdens deze studiedag heeft zij haar ervaringen met hartcoherentie in de gehandicaptenzorg gedeeld. Lees meer over deze studiedag >>
Bronvermelding
De inhoud van deze blog is gebaseerd op het boek “Uw brein als medicijn. Zelf stress, angst en depressie overwinnen.” van David Servan-Schreiber. Bestel dit boek hier >>