Aantal keer bekeken: 1665 views
Bij diagnostiek en beeldvorming in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking wordt volgens Prof Anton Došen te vaak de stap overgeslagen “van het verklaren en begrijpen van het probleemgedrag”.
De integratieve diagnostiek – die Anton Došen voorstaat – heeft tot doel duidelijk te maken hoe bepaald gedrag ontstaan is en begrepen kan worden. Op de theoriedag op 19 januari 2012 heeft hij praktische richtlijnen gegeven voor integratieve diagnostiek en behandeling en de toepassing ervan laten zien.
Het is belangrijk het gedrag van mensen met een verstandelijke beperking te begrijpen door rekening te houden met hun ontwikkeling en functionele tekortkomingen. Dit kan door aandacht te besteden aan het ontstaansmechanisme van het probleemgedrag en door inzicht te krijgen in de innerlijke beleveniswereld van de persoon om wie het gaat.
Volgens Anton Došen is vooral de persoonlijkheidsontwikkeling belangrijk voor het verklaren en begrijpen van probleemgedrag en psychiatrische stoornissen. De persoonlijkheidsontwikkeling is in zijn visie het resultaat van een geïntegreerde ontwikkeling van emotionele, cognitieve en sociale aspecten, waarbij de emotionele ontwikkeling een belangrijke rol speelt.
Om een beeld van de emotionele ontwikkeling van een persoon te kunnen krijgen heeft Anton Došen een multidimensioneel model ontwikkeld. Het model geeft de emotionele ontwikkeling weer die ieder mens doormaakt. Het model is een synthese van verschillende theorieën (zie het boek van Anton Došen Psychische stoornissen, gedragsproblemen en verstandelijke handicap).
Voor de diagnostiek heeft Anton Došen de SEO ontworpen om door middel van observatie en interview op individueel niveau een emotioneel ontwikkelingsniveau te kunnen bepalen. Deze schaal was lastig in gebruik en moeilijk betrouwbaar af te nemen.
Heel veel professionals zullen dan ook blij zijn met de onlangs gepubliceerde herziene versie van de SEO: de SEO-R (Claes, L. en Verduyn, A (Red). (2012). SEO-R. Schaal voor Emotionele Ontwikkeling bij mensen met een verstandelijke beperking – Revised. Antwerpen/Antwerpen: Garant). Het is de vrucht van het Vlaamse project SEN-SEO. Aan dit project werkten veel beroepskrachten mee.
In deze nieuwe versie is het aantal domeinen verruimd tot dertien. Toegevoegd zijn:
1) invulling Vrije tijd, 2) morele ontwikkeling en 3) Regulatie van emoties. Een aantal domeinen hebben een andere naam gekregen. Dat is – volgens mij – de belangrijkste verbetering. Per domein en per fase wordt concreet aangegeven wat er onder een item verstaan moet worden (de schrijvers spreken van de kern. Hiermee bedoelen ze de belangrijkste ontwikkeling per fase op een bepaald domein). Om de betrouwbaarheid van de invulling te verhogen is er een begrippenlijst toegevoegd.
Tenslotte bevat het boek een invulformulier. De SEO-R is niet onderzocht is met betrekking tot betrouwbaarheid en validiteit. Dat blijft nog een wens. Wel kan de schaal gebruikt worden om “de dialoog over en de inschatting van de emotionele ontwikkeling van cliënten met een verstandelijke beperking in de praktijk aan te wakkeren” (zegt de redactie in hun voorwoord).
Hopelijk wordt de SEO-R niet alleen bij mensen met een verstandelijke beperking gebruikt in het geval van probleemgedrag en psychiatrische stoornissen, maar ook bij anderen bij wie er geen sprake is van problematiek. Het gaat er dan om de basale emotionele behoeften te peilen waarop de ondersteuning kan worden afgestemd. We weten van Anton Došen, maar ook uit de publicaties van met name Jacques Heijkoop, dat men in de benadering van mensen met een verstandelijke beperking vooral rekening moet houden met de emotionele ontwikkeling van de cliënten en met wat ze aankunnen.
In 2015 kwam de nieuwste versie van de Schaal voor Emotionele Ontwikkeling uit. Bestel hier het boek over de SEO-R2 >>
FORTIOR is gespecialiseerd in het organiseren van trainingen voor professionals die werken met mensen met een verstandelijke beperking. Bekijk hier ons volledige aanbod