FORTIOR versterkt jouw kennis en kunde
Meer informatie
Let op! Beperkt aantal plaatsen beschikbaar.
Aantal keer bekeken: 2774 views
Autisme komt relatief vaak voor bij mensen met een verstandelijke beperking. Een bijkomende stoornis in het autismespectrum zorgt voor andere problematiek en symptomen dan wanneer mensen alleen een verstandelijke beperking hebben. Het ontwikkelingsdynamisch model en theorie over emotionele ontwikkeling van Anton Došen bieden nieuwe invalshoeken voor de ondersteuning van mensen met een verstandelijke beperking en een Autisme Spectrumstoornis (ASS).
Mensen met een verstandelijke beperking hebben een verhoogd risico op ASS. Voor dat verhoogde risico wordt een percentage van 25% genoemd. Volgens de ICD-10 is ASS een pervasieve ontwikkelingsstoornis die wordt gekenmerkt door vroegoptredende stoornissen in de sociale wederkerigheid in combinatie met beperkt repetitief gedrag.
Meestal neemt de ernst van de autistische symptomen toe naarmate de cognitieve ontwikkeling lager is. Bij kinderen met autisme en een normale begaafdheid kunnen de autistische gedragingen met de tijd aanzienlijk veranderen, meestal in de richting van een verbetering. Bij kinderen met een laag cognitief niveau is deze verbetering vaak niet waar te nemen.
Bij mensen met een zeer ernstige verstandelijke beperking kan het moeilijk zijn om de symptomen die horen bij de zeer ernstige verstandelijke beperking of de ASS uit elkaar te houden. Soms is het onderscheid tussen de twee diagnostische categorieën pas mogelijk na een exploratieve behandeling.
Om bepaald gedrag te begrijpen, de verwachtingen af te stemmen en aan te kunnen sluiten op de emotionele behoeften van mensen met een ontwikkelingsbeperking, is kennis van de emotionele ontwikkeling van groot belang. Het emotionele behoeften kunnen niet zonder meer worden afgeleid van het niveau van de verstandelijke beperking. Volgens Anton Došen (kinderpsychiater) kan het emotionele ontwikkelingsniveau bij mensen met een verstandelijke beperking lager liggen dan de cognitieve ontwikkeling (disharmonische ontwikkeling).
De emotionele ontwikkeling kan worden ingeschat met behulp van de Schaal Emotionele Ontwikkeling – Revised² (SEO-R²). Deze schaal heeft 13 domeinen. Het emotionele ontwikkelingsniveau wordt uitgedrukt in 5 fases.
In Berlijn voerde Tanja Sappok een wetenschappelijk onderzoek uit naar emotionele ontwikkeling bij volwassenen met een verstandelijke beperking en ASS. Als bij deze groep een SEO-R² wordt afgenomen, dan lijkt hun emotionele ontwikkeling beperkter en minder harmonieus dan bij mensen die alleen een verstandelijke beperking hebben. De objectpermanentie is vaak sterk ontwikkeld. Aanzienlijk lagere scores worden gevonden op de domeinen: omgaan met gelijken, omgaan met verzorgers, verbale communicatie, differentiatie van emoties en angst. Mensen met een verstandelijke beperking en ASS hebben volgens Sappok een karakteristiek patroon van emotionele ontwikkeling.
Het karakteristieke profiel dat met de SEO- R² gemeten wordt, kan een ondersteuning zijn in het diagnostisch proces naast alle andere diagnostische instrumenten die beschikbaar zijn.
Inzicht in emotionele ontwikkeling kan ook handvatten bieden voor de ondersteuning van mensen met een verstandelijke beperking en autisme. Dit is met name aantrekkelijk in het geval van gedragsproblemen. De ondersteuning bij agressieregulatie kan hierbij als voorbeeld worden gegeven. Het is bekend dat mensen met ASS vaker agressief gedrag en zelfverwonding laten zien. De meest voorkomende aanpak is in dit geval een functionele analyse van het agressieve gedrag en de verandering van sensorische prikkels in de omgeving.
Het perspectief van emotionele ontwikkeling kan nieuwe handvatten bieden voor de ondersteuning bij agressieregulatie. In de diverse emotionele ontwikkelingsniveaus zijn verschillende processen beschreven voor zelforganisatie en actiesystemen. Agressie in fase 1 (adaptatiefase) komt voort uit ongemak / pijn en automutilatie. In fase 2 (eerste socialisatiefase) heeft agressie te maken met een onveilige hechting en verlatingsangst. In fase 3 (eerste individuatiefase) ontstaat agressie door de behoefte aan autonomie. Inzicht in de emotionele ontwikkeling kan helpen de achtergrond van het disfunctionele gedrag te begrijpen. Als de ondersteuning en behandeling hierop wordt afgestemd, kan het agressieve gedrag verminderen.
FORTIOR organiseert in samenwerking met Els Ronsse een studiedag over emotionele ontwikkeling en autisme bij mensen met een verstandelijke beperking. Lees hier meer over deze studiedag>>
Bronvermelding:
Hoofdstuk 7 Emotionele ontwikkeling bij volwassenen met een autismespectrumstoonis in combinatie met een verstandelijke beperking van Tanja Sappok en Els Ronsse van het Handboek Emotionele ontwikkeling en verstandelijke beperking (2017)
Psychische stoornissen, probleemgedrag en verstandelijke beperking (2014) van Anton Došen