Aantal keer bekeken: 1042 views
Op 7 juli 2016 vond er in Enschede een symposium plaats met de titel “Schaal voor emotionele ontwikkeling en het perspectief van de cliënt”. Verschillende sprekers (Paula Sterkenburg, Tanja Sappok, Filip Morisse, Leen de Neve, Jolanda Vonk, Joan Vermeulen, Angelique Peters en Xavier Moonen) gaven hun visie op de wijze waarop inzicht in het emotionele ontwikkelingsniveau van een cliënt bijdraagt aan het vermogen om je te verplaatsen in een cliënt. Zorgt inzicht in emotionele ontwikkeling er daadwerkelijk voor dat er tegemoet gekomen wordt aan de behoeften van een cliënt? In deze blog lees je een samenvatting van het symposium.
Ouders en professionals kunnen de SEO-R² gebruiken als een nuttig hulpmiddel om hun ondersteuning in lijn te brengen met het emotionele ontwikkelingsniveau van hun kind of cliënt. Een schaal voor emotionele ontwikkeling dient er volgens Tanja Sappok voor:
Uiteindelijk moet het gebruik van de schaal er toe leiden, dat mensen met een verstandelijke beperking in een betere leefomgeving terecht komen, waarin ze zichzelf kunnen zijn en zich kunnen ontplooien.
Filip Morisse en Leen de Neve zijn voor een dynamisch gebruik van een schaal. Het belangrijkste is, dat een schaal de discussie over de emotionele ontwikkeling van een persoon moet stimuleren en alleen maar tot doel heeft een goed afgestemde ondersteuning mogelijk te maken. Dit sluit aan bij de opvatting van Anton Došen, dat het gaat om de basale emotionele behoefte van een persoon en dat emotionele groei altijd mogelijk is.
Bij het gebruiken van een schaal voor emotionele ontwikkeling liggen ook gevaren op de loer. Filip Morisse en Leen de Neve noemen er een paar: generalisaties, verkeerde interpretaties, versimpeling van de werkelijkheid en misbruik. Oppassen voor uitspraken als “Hij functioneert als een baby”! Op basis van de fases in emotionele ontwikkeling zijn geen vastomlijnde adviezen te geven over hoe de persoon ondersteund moet worden (er is geen receptenboek).
Xavier Moonen plaatst kritische kanttekeningen bij het gebruik van classificaties en waarschuwt voor te veel vertrouwen in de uitslagen van meetinstrumenten. Het gebruik van de SEO- R² is afhankelijk van interpretaties van de persoon die de schaal afneemt. Xavier Moonen pleit voor de ontwikkeling van instrumenten die meer objectief kunnen meten wat zich bij de cliënt afspeelt, bijvoorbeeld door het meten van lichamelijke reacties. De nadruk in de ondersteuning moet meer komen te liggen op de relatie met de cliënt en op het leren kennen van de cliënt (wie is hij of zij, hoe is zijn of haar levensverhaal?). Xavier pleit ervoor om ook de terminologie aan te passen: Stop met het gebruik van de worden “ontwikkeling” en “niveau”. Praat liever over “emoties”.
Het nemen van het perspectief begint bij de begeleider, die zich bewust is van de gevoelens en behoeften van de andere persoon. Om goed perspectief te kunnen nemen, is empathie nodig, zegt Paula Sterkenburg. Empathie is het vermogen om je ervan bewust te zijn hoe je je zou voelen als je in de schoenen van de ander zou staan.
De kwaliteit van de relatie doet er toe, zoals uit een onderzoek van Paula blijkt. Als de therapeut een hechte vertrouwensrelatie met de cliënt heeft opgebouwd, dan kan die therapeut meer voor die cliënt betekenen dan als er geen vertrouwensrelatie bestaat. Anders gezegd: sensitiviteit en emotionele beschikbaarheid zijn essentiële elementen voor het nemen van het perspectief en een goede relatie met de cliënt.
Er zijn verschillende manieren waarmee empathie (en het nemen van het perspectief) gestimuleerd kunnen worden. Zo kan spiegelen helpen, het benoemen van de gedachten, gevoelens, enzovoorts die de cliënt zou kunnen hebben, nieuwsgierig zijn naar wie je cliënt is en rollenspel. Er is ook een game ontwikkeld: de Wereld van Empa. Met dit spel kan de speler de waarde van sensitiviteit en empathie ontdekken.
Filip Morisse en Leen De Neve hebben zich verdiept in wat de hulpverlener nodig heeft om:
Door coaching (het stellen van de juiste vragen) willen ze professionals in staat stellen deze punten te realiseren. Er is een folder van Leen De Neve beschikbaar, vol met reflectievragen (De juiste vraag?), die bij dit proces gebruikt kunnen worden. Er is een studie van Filip Morisse gaande over de manier waarop begeleiders het best gecoacht kunnen worden op het gebied van emotionele beschikbaarheid, mentaliseren en stress- en emotieregulatie.
De methode ZIEN is door Jolanda Vonk, Angelique Peters en Joan Vermeulen (Lunetzorg) ontwikkeld om de professionele relatie tussen begeleiders en cliënten te verbeteren. De relatie bepaalt in 80% van de gevallen de effectiviteit van de ondersteuning. Daarom is het van groot belang om begeleiders gereedschap te geven om aan die relatie te werken. De methode traint de begeleiders op de aspecten basiscommunicatie, emotionele ontwikkeling, gehechtheid en systeemgericht werken.
We kunnen de relatie met de cliënt natuurlijk heel doordacht en methodisch benaderen. Maar misschien is het wel het meest voor de hand liggende dat we ons er steeds van bewust zijn dat voor mensen met een beperking dezelfde verwachtingen mogen gelden als voor mensen zonder beperkingen. Verwacht van een ander niet wat je ook niet van je zelf verwacht. Anders gezegd: behandel je cliënt zoals jezelf behandeld wilt worden.
Het is duidelijk, dat een schaal voor emotionele ontwikkeling helpt bij het mentaliseren, bij het verkrijgen van inzicht in wat er in die andere persoon omgaat. Dit diagnostische proces staat los van de fase daarna, als begeleiders de uitkomst van het diagnostisch proces in concrete ondersteuning moeten omzetten. De vraag is of begeleiders niet al eerder bij het leren kennen van de cliënt betrokken kunnen en moeten worden, zoals dit bij het proces met het Kleurenprofiel gebeurt.
Dan kunnen mensen met een beperking maximaal profiteren van de beeldvorming en kunnen begeleiders door die beeldvorming beter het perspectief van hun cliënt innemen.
| Het symposium “Schaal voor emotionele ontwikkeling en het perspectief van de cliënt” op 7 juli 2016 was onderdeel van de NEED-conferentie (NEED: Network of Europeans on Emotional Development). De conferentie duurde van 6 tot 8 juli en was gewijd aan de ontwikkeling van een verkorte versie van de SEO-R2, namelijk de SED-S (Scale of Emotional Development-Short). |
FORTIOR is gespecialiseerd in het organiseren van trainingen voor professionals die werken met mensen met een verstandelijke beperking. Bekijk hier ons volledige aanbod