Aantal keer bekeken: 1900 views
Nicole van Alebeek-Mettler is aandachtsfunctionaris emotionele ontwikkeling bij zorginstelling Dichterbij regio Uden/Veghel. Het team van Nicole gebruikt sinds enkele jaren het integratieve model van Anton Došen en zijn theorie over emotionele ontwikkeling bij mensen met een verstandelijke beperking. In dit artikel vertelt Nicole hoe hiermee binnen Dichterbij wordt gewerkt.
In 2004 studeerde Nicole af als Kinder- en Jeugdpsycholoog. Hierna startte ze meteen met de opleiding tot GZ-psycholoog. Nicole werkt op dit moment bij de sector volwassenzorg van zorginstelling Dichterbij in Uden. Ze heeft te maken met een diverse doelgroep. De leeftijd varieert tussen 17 en 85 jaar, er zitten zowel mensen met een lichte als met een ernstige verstandelijke beperking bij en de problematieken van de cliënten zijn heel verschillend. Dit maakt het werk van Nicole uitdagend.
In haar studie werd weinig aandacht besteed aan het thema sociaal-emotionele ontwikkeling. Tijdens haar stage op een kinderdagcentrum merkte Nicole dat in een aantal gevallen de bestaande inzichten ontoereikend waren om kinderen met ernstig probleemgedrag adequaat te behandelen. Nicole ging zich meer verdiepen in het thema emotionele ontwikkeling waar op dat moment nog weinig aandacht voor was binnen het kinderdagcentrum. Nicole maakte zes jaar deel uit van een werkgroep emotionele ontwikkeling die was verbonden aan de universiteit Tilburg. De werkgroep hield zich enerzijds bezig met het inventariseren van de verschillende theorieën en het ontwikkelen van een goede definitie van emotionele ontwikkeling. Anderzijds was de werkgroep bezig met het ontwikkelen van instrumenten. De conclusie van de werkgroep was dat de theorie van Anton Došen en zijn integratieve model voor diagnostiek en behandeling heel goed bruikbaar zouden kunnen zijn in de praktijk.
Enkele jaren geleden is het team van Nicole gaan werken met het integratieve model van Došen. In dit model worden verschillende onderzoeken bij de cliënt samengevoegd tot een totaalbeeld. Zo wordt er niet alleen aandacht besteed aan de biologische dimensie, de psychologische dimensie en de sociale context, maar ook aan de ontwikkelingsdimensie.
Bij Dichterbij in Uden is daarnaast een multidisciplinaire aanpak heel gebruikelijk. Gedragsdeskundigen, AVG’s, logopedisten en andere disciplines benaderen de cliënt als geheel en werken samen om een integratief diagnose-behandelplan van cliënten met complexe problematiek op te stellen.
In de integratieve werkwijze van Došen is er ook veel aandacht voor emotionele ontwikkeling. Došen gaat ervan uit dat emotionele ontwikkeling bij ieder mens verloopt in fases. In iedere fase heeft een mens specifieke emotionele behoeften. Bij mensen met een verstandelijke beperking verloopt de emotionele ontwikkeling vertraagd en kent een plafond.
Het doel van de integratieve werkwijze is om deze basale emotionele behoeften van mensen met een verstandelijke beperking in kaart te brengen en daar als omgeving adequaat op in te spelen. Daarnaast heeft de werkwijze als doel om te kijken hoe bepaald gedrag tot stand is gekomen en of er sprake is van normaal maar lastig gedrag, abnormaal geëxternaliseerd / geïnternaliseerd gedrag of een psychiatrische stoornis. Een goede kennis hiervan is van essentieel belang. Het kan leiden tot een betere preventie van gedrags- en psychiatrische problemen en tot een passende behandeling van de cliënt zelf of zijn directe omgeving. Nicole merkt in de praktijk dat daarmee niet alleen gedragsproblemen afnemen, maar dat ook de kwaliteit van leven van mensen met een verstandelijke beperking verbetert. Het geeft voldoening als je door een goede aanpak de cliënt in zijn kracht kunt zetten.
Bij Dichterbij volwassenzorg wordt bij cliënten het emotionele ontwikkelingsniveau ingeschat met behulp van de SEO-R. Aanvullend wordt eventueel nog de kwalitatieve analyse van de ESSEON-R verricht.
De meeste gedragsdeskundigen binnen Dichterbij zijn zich bewust van het belang van aandacht voor emotionele ontwikkeling. Het is ook belangrijk dat begeleiders begrijpen wat het emotioneel ontwikkelingsniveau van hun cliënten is, zodat ze hier beter bij kunnen aansluiten. Goed aansluiten bij het ontwikkelingsniveau van de cliënt is nog wel eens lastig, omdat er soms een groot verschil is tussen het emotionele ontwikkelingsniveau en het cognitieve ontwikkelingsniveau. Zo komt het voor dat een cliënt bijvoorbeeld goed kan praten en veel vaardigheden heeft. Tegelijkertijd kan deze cliënt behoeften hebben die passen bij een lager emotioneel ontwikkelingsniveau, bijvoorbeeld veel behoefte aan nabijheid van een begeleider. Als dit niet wordt onderkend, dan kan dit leiden tot overvraging en probleemgedrag.
Het werkt goed als begeleiders zelf het inzicht verwerven in het (emotionele) ontwikkelingsniveau van hun cliënten. De gedragsdeskundigen bij Dichterbij gaan daarom met de teams om tafel zitten om aan beeldvorming te werken. Instrumenten die hiervoor worden ingezet zijn: de SEO-R Kleurenprofiel, het functioneringsprofiel van Heijkoop en de hermeneutische cirkel. Ook wordt binnen Dichterbij gewerkt met levensboeken om meer begrip te krijgen voor het levensverhaal van de cliënt, zijn of haar behoeften en de betekenis van eventueel moeilijk verstaanbaar gedrag.
Omdat het wenselijk is dat er binnen Dichterbij op een eenduidige manier gewerkt wordt, wil het management de methode Triple C gaan introduceren. In deze methode worden onder andere de behoeften van de cliënt centraal gesteld en niet zozeer het probleemgedrag. Hierdoor sluit Triple C goed aan op het gedachtegoed van Anton Došen.
Het blijft een zoektocht hoe je in praktische zin kunt tegemoetkomen aan de emotionele ontwikkeling van cliënten. Aan de ene kant is het belangrijk om goed in kaart te brengen wat een cliënt nodig heeft. Aan de andere kant zijn ook de faciliteiten belangrijk die de instelling ter beschikking kan stellen. Is het management bijvoorbeeld bereid om een extra begeleider op de groep te plaatsen als cliënten in deze groep meer nabijheid nodig hebben?
FORTIOR is gespecialiseerd in het organiseren van trainingen voor professionals die werken met mensen met een verstandelijke beperking. Bekijk hier ons volledige aanbod