Aantal keer bekeken: 1123 views
Veel professionals in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking krijgen te maken met ernstig probleemgedrag en complexe problematiek. In de praktijk is gebleken dat aansluiten op emotionele ontwikkeling helpt om probleemgedrag te verminderen. Voor het aansluiten op de basale emotionele behoeften van een cliënt is geen vast recept te geven. Het zoeken naar een passende begeleidingsstijl is een proces. Dit kan een team niet alleen. Een groep Vlaamse onderzoekers, verbonden aan de Hogeschool Gent, ontwikkelde een praktijkgerichte ondersteuningsmethodiek voor teams. Een van de modellen, die hierin werd verwerkt is High Impact Learning that Lasts (HILL-model). In deze blog wordt het HILL-model kort samengevat.
Nadat de emotionele ontwikkeling van een cliënt met een verstandelijke beperking is ingeschat, geven gedragsdeskundigen vaak concrete adviezen en voorschriften aan begeleiders voor een passende begeleidingsstijl. Het Vlaamse SEN-SEO project relativeert het effect van deze kant en klare adviezen. Handelingsadviezen van experts worden niet altijd goed uitgevoerd omdat begeleiders er zelf ook tussen zitten met hun eigen kwetsbaarheden, sterktes en zwaktes. De bagage van de individuele begeleider bepaalt mede hoe hij zich af kan stemmen.
Begeleiders die enkel handelingsadviezen uitvoeren zijn geen eigenaar van hun eigen handelen. Ze blijven vastlopen omdat ze onvoldoende zicht hebben op het voelen, denken en verlangen van hun cliënt en van zichzelf. Het is belangrijk om begeleiders actief te betrekken bij het vinden van de juiste begeleidingsstijl, door ze te helpen mentaliseren, reflecteren, observeren en discussiëren.
Ook competentie ontwikkeling bij begeleiders is zeer belangrijk. Er worden steeds nieuwe methodieken, concepten en werkvormen ontwikkeld. Basisattitudes als flexibiliteit, openheid, creativiteit, eigen verantwoordelijkheidszin en een leven lang leren worden zijn noodzakelijk. Het Hill-model is een bruikbaar model om teams duurzaam te laten leren. Het teamlid neemt hierbij een actieve rol in zijn eigen leerproces.
Het HILL-model werd ontwikkeld door Filip Dochy, Inneke Berghmansstaat, Anne-Katrien Koenen en Mien Segers. Het model staat voor High Impact Learning that Lasts en bestaat uit 7 bouwstenen. In het model is zowel ruimte voor formele trainingen als informele manieren van leren.
Bouwsteen 1: Urgentie, hiaat probleem
Elk startpunt van High Impact Learning that Lasts is een duidelijk beargumenteerd probleem, uitdaging of (kennis)hiaat dat een gevoel van hoogdringendheid bij de lerende oproept. Het gaat hierbij om problemen die niet op de automatische piloot kunnen worden opgelost maar die ook weer niet de mogelijkheden van de lerende te boven gaan zodat een panieksituatie ontstaat. Als de lerende zich betrokken voelt bij het thema is hij of zij intrinsiek gemotiveerd.
Bouwsteen 2: Zelfmanagement en learner agency
Voor een duurzame manier van leren is nodig dat de lerende het leerproces in eigen handen neemt. Dit kunnen mensen niet leren in een opleiding. Het is iets waar de persoon elke dag opnieuw voor kiest. Ook een reflectieve ingesteldheid maakt onlosmakelijk deel uit van de zelf managende lerende. Dit proces kan worden gestimuleerd door het teamlid zelf inspraak te geven in verwachtingen en leerdoelen. Vervolgens is het belangrijk om deze te evalueren en bij te sturen. Coaching en feedback zijn in het proces zeer helpend.
Bouwsteen 3: Coöperatie, interactie en coaching
Effectief leren vindt plaats in een netwerk van sociale interacties. Zo kan iemand individueel leren binnen een netwerk door bijvoorbeeld feedback of coaching. Daarnaast bestaat er ook teamleren. Dit is leren van en met elkaar door een gedeelde taak of doel te realiseren.
Hoe goed een leeromgeving ook is, als het geleerde niet wordt opgevolgd op de werkvloer dan verliest het na verloop van tijd zijn effectieve waarde. Coaching-on-the-job is een ideale manier om datgene wat geleerd is te borgen.
Bouwsteen 4: Hybride leren
Dit omvat een integratie van online leren en face-to-face leren. Deze vorm van leren past waarschijnlijk beter binnen een opleidingsinstituut dan in een ondersteuningstraject voor teams.
Bouwsteen 5: Actie & kennisdeling
Voor het opbouwen van kennis is actie nodig. Dit betekent oefenen in realistische situaties, discussies voeren, casussen bestuderen, samen zoeken naar oplossingen, enzovoorts. Binnen een team zouden alle trainingen, intervisie en coachingsmomenten gekoppeld kunnen worden aan concrete casussen van het team. Op deze manier worden teamleden aangemoedigd om zelf actief te zoeken naar oplossingen.
Bouwsteen 6: Flexibele leerruimte
Flexibiliteit is een overkoepelende bouwsteen die zowel betrekking heeft op de persoon die leren aanbiedt, de lerende zelf en het leeraanbod op zich. Ook spontaan leren werkt zeer motiverend. Tijdens het leerproces kan men dus open staan voor informeel leren. In een effectief leerproces is ruimte voor eigen initiatief, experimenteren en oefenen. Voor informeel leren is een klimaat van veiligheid nodig.
Bouwsteen 7: Assesment as learning & Assessment for learning
Vaak wordt evaluatie pas aan het eind van een leerproces ingezet. Veel beter is het om evaluatie in te zetten tijdens het leerproces. Assessment for learning kan bereikt worden door de lerende op regelmatige tijdstippen een overzicht te geven van de kennis en vaardigheden waarover hij nog wel/niet beschikt. Assessment as learning betekent dat assessment wordt opgevat als leermoment in plaats van stressmoment. Bij een effectieve evaluatie dient er sprake te zijn van kennisopbouw en heeft de lerende een actieve rol.
FORTIOR organiseert trainingen voor professionals die werken met mensen met een verstandelijke beperking. Meerdere trainingen in het programma geven leidinggevenden of gedragsdeskundigen handvatten om teams te ondersteunen. Bekijk hier het programma van FORTIOR!
Bronnen:
Brochure van SEN-SEO: De juiste vraag? Van inschatten van emotionele ontwikkeling naar ondersteuning van mensen met een verstandelijke beperking. Lees meer over SEN-SEO via https://www.samvzw.be/thema/emotionele-ontwikkeling
Morisse, F., De Belie, E., Blontrock, M. & Verhasselt, J. (2016) Emotionele ontwikkeling in verbinding. Coachen van begeleiders van cliënten met probleemgedrag. Antwerpen-Apeldoorn. Meer over dit boek>>
Dochy, F. Berghmans, I. Koenen, A.K. Segers,M (2015) Bouwstenen voor High Impact Learning. Het leren van de toekomst in onderwijs en organisaties. Amsterdam Boom Uitgevers. Meer over dit boek>>