FORTIOR versterkt jouw kennis en kunde
Meer informatie
Let op! Beperkt aantal plaatsen beschikbaar.
Aantal keer bekeken: 782 views
Het Model voor Emotionele Ontwikkeling van Anton Došen heeft zijn waarde in de praktijk bewezen. Het is echter geen eenvoudig model. Het is ook niet eenvoudig om teams en begeleiders er in mee te nemen zodat ze zich voldoende kunnen afstemmen op de emotionele basale behoeften van hun cliënten. In deze blog worden enkele ideeën aangereikt waarmee je teams kunt meenemen in het thema emotionele ontwikkeling.
Het Model voor Emotionele Ontwikkeling van Anton Došen is een complex model. Het in de vingers krijgen van de materie kost tijd. Een training van één of meerdere dagdelen over emotionele ontwikkeling is voor een team vaak onvoldoende om er mee te kunnen werken. Het wel een mooi startpunt. Hierna volgt bij voorkeur een proces met het toepassen van het geleerde in het dagelijks werk en bij voorkeur krijgen de begeleiders hierbij coaching, supervisie of intervisie.
Lees meer over de studiedag “Emotionele ontwikkeling en het coachen van teams”
Het is belangrijk om het Model voor Emotionele Ontwikkeling aan een team te presenteren als een universeel model. Het is nadrukkelijk geen model voor alleen psychiaters, gedragsdeskundigen of andere experts. Begeleiders begrijpen emotionele ontwikkeling beter als zij de fasen kunnen herkennen bij zichzelf of bij hun kinderen.
Het model voor emotionele ontwikkeling is ook universeel omdat er overeenkomsten zijn tussen cliënten met een verstandelijke beperking en mensen zonder beperkingen. Bijvoorbeeld: Ieder mens functioneert minder goed onder (chronische) stress. En ieder mens heeft perioden waarin ze bepaalde taken wel kunnen maar niet aankunnen.
In trainingen aan teams is het belangrijk om aan de orde te stellen wanneer gedrag “normaal” is en wanneer gedrag “abnormaal” is. Het ligt voor de hand dat vermoeiend en lastig gedrag gelabeld wordt als abnormaal. Echter soms kan ingewikkeld gedrag wel normaal zijn. Bijvoorbeeld: een cliënt in fase 2 heeft veel behoefte aan nabijheid. Daarom kan deze cliënt zijn begeleiders voortdurend claimen. Dat is lastig en ingewikkeld maar wel passend bij de fase van emotioneel functioneren.
Als begeleiders meer op de hoogte zijn van de ontwikkelingspsychologie en in trainingen kunnen oefenen met het herkennen met de emotionele en sociale ontwikkeling, dan wordt het gedrag van hun cliënten steeds logischer. Als begeleiders de dynamieken begrijpen dan wordt de roep om het behandelen of bestrijden van ingewikkeld gedrag steeds minder. Hopelijk komt er zo meer ruimte om een omgeving te creëren die goed genoeg tegemoet komt aan de basale emotionele behoeften van de cliënt.
Zoals besproken kan ingewikkeld gedrag passend zijn bij de emotionele ontwikkelingsfase van een cliënt en hoeft dit gedrag niet altijd behandeld of bestreden te worden. Het feit dat gedrag normaal is, maakt het werk niet minder lastig voor begeleiders. Het is helpend als de begeleiders hiervoor erkenning krijgen.
Filip Morisse en Stijn Vandevelde pleiten er in het boek “Emotionele ontwikkeling bij personen met een verstandelijke beperking en geestelijke gezondheidsproblemen” voor om begeleiders te coachen in helpend begrenzen. Volgens Morisse en Vandevelde worden begeleiders veel te weinig gecoacht bij vreedzame en helpende begrenzing. Begeleiders worden namelijk geacht altijd beschikbaar, mild en ruimte biedend te zijn. Tegelijkertijd krijgen ze nauwelijks handvatten in het niveau adequaat begrenzen. Het feit dat begeleiders onvoldoende hun eigen grenzen kunnen aangeven is mogelijk een van de oorzaken dat zoveel begeleiders hun werk niet volhouden.
Bij het coachen van begeleiders is het niet zozeer belangrijk om ze te vertellen hoe ze moeten begrenzen. Help ze bij het vinden van antwoord op de volgende vragen: Wat heb ik concreet nodig om te begrenzen? Wat heb ik nodig om stevig te staan bij deze cliënt?
Lees meer over de studiedag “Emotionele ontwikkeling en het coachen van teams”
Het Model voor Emotionele Ontwikkeling heeft nooit tot doel gehad om te classificeren waarbij cliënten worden ingedeeld in categorieën met bijbehorende symptomen. Het belangrijkste is de dynamiek in emotioneel functioneren en de basale emotionele behoeften van de cliënt. Het gaat om de aanpassing in de omgeving en afstemming in de relatie.
Om teams meer oog te laten krijgen voor de emotionele behoefte van hun cliënten is de zogenaamde “kwalitatieve (of klinische) inschaling” een optie. Bij een kwalitatieve inschaling probeer je via discussie, mentaliseren en reflectie binnen het team te achterhalen wat de emotionele ontwikkeling van een cliënt is en hoe de begeleiders hierop kunnen afstemmen. Vaak hebben teams het idee dat ze onvoldoende kennis hebben over emotionele ontwikkeling om ermee te gaan werken. De beste training is om met het model aan de slag te gaan en veelvuldig te oefenen. De discussie onder elkaar en het expliciteren van ieders aanvoelen stimuleert de emotionele beschikbaarheid en het mentaliseren.
Als een casus te ingewikkeld is voor begeleiders om klinisch in te schalen. Dan is het altijd raadzaam om door een deskundige orthopedagoog of psycholoog een SEO-R² te laten afnemen.
De ontwikkelingsdynamische benadering biedt geen kant en klare recepten die bij cliënten in een specifieke fase kunnen worden ingezet. Iedere cliënt in een specifieke fase is weer net even anders en vraagt om een eigen benadering.
Begeleiders vragen mogelijk wel aan hun gedragsdeskundige om concrete voorschriften tips of tricks. In haar reflectie brochure “De Juiste Vraag” pleit Leen De Neve ervoor om niet mee te gaan in deze behoefte. Ondersteuners die enkel handelingsadviezen uitvoeren worden geen eigenaar van het eigen handelen omdat het niet gebaseerd is op een mentaliseringsproces. Als begeleiders werken op basis van voorgeschreven adviezen dan leggen ze de oorzaak makkelijker buiten zichzelf (het ligt aan de orthopedagoog of aan de client) en vervolgens gaan ze weer op zoek naar een nieuwe tip. Ze blijven vastlopen omdat ze onvoldoende zicht hebben op de verlangens van de cliënten en zichzelf. Ze raken niet wezenlijk emotioneel afgestemd op hun cliënten.
Leen De Neve heeft een gratis reflectie brochure samengesteld met diverse reflectievragen die helpen bij de gezamenlijke zoektocht. De vragen nodigen uit tot een dialoog. De vragen zorgen voor een verkenning van de noden en behoeften van de cliënt en de eigen rol van de begeleider bij het beantwoorden van deze noden en behoeften. De brochure kan je hier gratis downloaden
Coaching is specifiek gericht op het faciliteren van het leer- en ontwikkelingsproces van begeleiders. Begeleiders worden ondersteund om zichzelf te veranderen in wat hen belemmert en te versterken wat hen stimuleert. Coaching is een doelgericht proces met oog voor beleving, bezieling, motivatie en creativiteit. Het is heel effectief gebleken om teams en individuele begeleiders te coachen in het adequaat toepassen van het model voor emotionele ontwikkeling.
Hogeschool Gent heeft een praktijkwetenschappelijk onderzoek uitgevoerd naar Teamcoaching. Naar aanleiding van het onderzoek is een concrete ondersteuningsmethodiek ontwikkeld voor begeleiders. Deze methodiek wordt uitgebreid beschreven in het boek Emotionele ontwikkeling in verbinding.
Op 30 september 2024 organiseert FORTIOR samen met Filip Morisse en Leen De Neve een studiedag. In deze studiedag komt aan bod hoe je na afname van de SEO-R2 de uitkomsten van de Schaal voor Emotionele Ontwikkeling vertaalt in een adequate ondersteuning? Hoe neem je teams daarin mee? Welke methode en kaders kun je daarbij inzetten?
Lees hier meer over de studiedag
Bronnen:
De Neve, L. De juiste vraag. Van inschatten van emotionele ontwikkeling naar ondersteuning van mensen (met een verstandelijke beperking). Antwerpen: SEN-EO https://www.samvzw.be/sites/default/files/Publicaties/DeJuisteVraag.pdf
Morisse, F., Vandervelde, S. (2024) Emotionele ontwikkeling bij personen met een verstandelijke beperking en geestelijke gezondheidsproblemen. Thoerie, onderzoek en praktijk. Antwerpen: Gompel & Svacina
Morisse, F., De Belie, E., Blontrock, M., Verhasselt, J., Claes, C. (2017) Emotionele ontwikkeling in verbinding. Een coachingsmethodiek voor begeleiders van cliënten met probleemgedrag. Antwerpen: Garant
Morisse, F., & Došen, A. (Red.). (2024). SEO-R². Schaal voor Emotionele Ontwikkeling – Revised². Antwerpen-Den Bosch: Gompel&Svacina. ISBN 978 94 6371 500 3