Aantal keer bekeken: 2391 views
Voldoende slapen is noodzakelijk om uit te rusten. Slaap heeft echter ook een grote invloed op onze fysieke, cognitieve, sociale en emotionele ontwikkeling. Daarnaast heeft ontwikkeling ook invloed op het ontstaan van slaapproblemen. In twee blogs zullen beide kanten worden besproken. Deze blog is deel één van het tweeluik en gaat over de invloed van slaap op ontwikkeling.
De behoefte aan slaap verschilt per levensfase en per persoon. Zo slaapt een pasgeboren baby tot 18 uur per dag, een schoolkind heeft ongeveer 10 tot 11 uur slaap per nacht nodig en een gemiddelde volwassenen kan met 7 tot 8 uur slaap per nacht toe. Ook tussen mensen verschilt de slaapbehoefte: 8% van de volwassen mensen heeft bijvoorbeeld minder dan 5 uur slaap per nacht nodig en 2% slaapt gemiddeld meer dan 10 uur.
Zoals eerder gezegd, is voldoende slaap bevorderlijk voor de fysieke, mentale en psychische ontwikkeling van mensen. Nu kun je per ontwikkelingsdomein lezen welke invloed slaap precies heeft:
Tijdens de slaap maken de hersenen (Hypofyse) een groeihormoon aan. Bij kinderen zorgt dit voor lengtegroei en bij volwassen zorgt het voor herstel van weefsels en cellen. Zo bevordert voldoende slaap dus gezonde botten, spiervorming en een goede balans tussen vet en spieren. Ook heeft een tekort aan slaap invloed op de glucosehuishouding. Slaapgebrek kan zo op termijn zorgen voor overgewicht en diabetes. Door slecht slapen vermindert daarnaast de weerstand en krijgen mensen ook fysieke klachten, zoals hoofdpijn.
Voorafgaand aan leren of studeren is voldoende slaap belangrijk. Slaap bereidt de neurale circuits voor die betrokken zijn bij leren. Vooral de hippocampus functioneert door slaapgebrek aanzienlijk minder goed. Dit zorgt ervoor dat mensen minder goed informatie kunnen opnemen. Walker (2009) onderzocht de invloed van slaapgebrek op het leren van emotioneel neutraal, positief en negatief geladen woorden. Hij ontdekte dat mensen als gevolg van slaapgebrek gemiddeld 40% minder goed waren in het leren van nieuwe woorden. Er was echter wel iets opmerkelijks aan de hand: Mensen waren vooral minder goed in staat om positieve en neutrale woorden te onthouden, terwijl slaapdeprivatie geen enkele invloed had op het kunnen onthouden van negatieve woorden.
Slaap heeft ook een cruciale functie bij het consolideren van herinneringen. Als mensen overdag wakker zijn en nieuwe (leer)ervaringen opdoen dan vormt zich een nieuw geheugenspoor. Dit zijn nieuwe synaptische verbindingen tussen zenuwcellen in de hersenen. Deze verse herinneringen zijn echter nog niet sterk verankerd in het geheugen en kunnen daardoor nog gemakkelijk vervagen of vervormen. Tijdens de verschillende slaapstadia worden ervaringen van overdag herbeleeft. Het geheugenspoor (synaptische verbinding) wordt steeds opnieuw geactiveerd en wordt daardoor sterker. De herinnering raakt zo meer verankerd in het geheugen. Gedurende de slaap worden nieuwe herinneringen bovendien geïntegreerd in bestaande kennisnetwerken in het brein van de persoon.
Vooral voor kinderen is te weinig slaap slecht voor hun cognitieve ontwikkeling. Bij kinderen is de plasticiteit van de hersenen groter dan bij volwassenen waardoor ze extra gevoelig zijn voor het ontwikkelen van vaardigheden en het opslaan van kennis. Bij onvoldoende slaap wordt deze capaciteit niet optimaal benut. Als kinderen regelmatig leren slapen, bouwen ze daarnaast een stabiel slaap-waakritme op waardoor ze in hun latere leven minder moeite hebben om informatie op te nemen en in hun geheugen op te slaan.
Ook voor mensen met een verstandelijke beperking draagt voldoende slaap bij aan ontwikkeling. Mensen met een verstandelijke beperking hebben helaas vaak negatieve herinneringen doordat er niet adequaat genoeg met hun behoeften is omgegaan. Volgens prof. Anton Došen (psychiater / kinderpsychiater) is het belangrijk dat mensen met een verstandelijke beperking positieve ervaringen / herinneringen opdoen. Voldoende slaap zou dus kunnen bijdragen aan het consolideren van deze nieuwe ervaringen.
Er is nog weinig onderzoek gedaan naar slaap en emoties. Uit een onderzoek blijkt dat slaapgebrek ervoor zorgt dat mensen sneller negatief reageren op een vervelende gebeurtenis in hun dagelijks leven. Uit een studie (Yoo et al. 2007) bleek mensen die 35 uur niet hadden geslapen sterker reageerden op een foto met een negatieve of schokkende afbeelding dan mensen die goed hadden geslapen. Op een fMRI scan van het brein van de proefpersonen was te zien dat de amygdala tot meer dan 60% sterker reageert bij mensen met slaapdeprivatie. Bovendien was er minder interactie te zien tussen de amygdala en de pre frontale cortex.
De amygdala is een gebied in de hersenen die onder andere betrokken is bij het verwerken van emoties. De emotie waarmee de amygdala het meest in verband wordt gebracht is angst. Ook is de amygdala betrokken bij het uiten van emoties zoals woede. Als de amydala gestimuleerd wordt dan kan dat een vecht-reactie oproepen. De cortex is verantwoordelijk voor onder andere cognitieve functies en helpt bij het reguleren van emoties. De prefrontale cortex is onder andere betrokken bij impulsbeheersing en sociaal gedrag. Als onder invloed van slaapgebrek de amygdala sterker reageert en minder goed samenwerkt met de pre frontale cortex zal het lastiger zijn om heftigere gevoelens van angst, frustratie en boosheid te reguleren en op een sociaal acceptabele manier te uiten.
In enkele studies is aangetoond dat dat slaapdeprivatie het risico op zelfverwondend en agressief gedrag bij mensen met een verstandelijke beperking kan verhogen.
Voldoende slaap is dus cruciaal voor de ontwikkeling van alle mensen. Het is dan ook noodzakelijk dat eventuele slaapproblemen worden aangepakt. Slaapproblemen komen in de hele Nederlandse populatie veelvuldig voor. Echter in de groep mensen met een verstandelijke beperking komen slaapproblemen nog vaker voor. Ontwikkelingsbeperkingen kunnen namelijk ook van invloed zijn op het ontstaan van slaapproblemen. Hierover gaat de volgende blog >>
FORTIOR is gespecialiseerd in het organiseren van trainingen voor professionals die werken met mensen met een verstandelijke beperking. Bekijk hier ons volledige aanbod
Bronnen:
Van der Molen, H. & Perreijn, S. & Van den Hout, M. (2010). Klinische Psychologie: Theorieën en psychopathologie (pp 651-690). Groningen/Houten : Noordhoff Uitgevers bv.
Kelly, Kelly & Sacker (2013) Time for bed: associations with cognitive performance in 7-year old children: a longitudinal population-based study, Journal of Epidemiology and Community Health https://jech.bmj.com/content/early/2013/06/25/jech-2012-202024
Walker, M.P. (2009 )The role of sleep in cognition and emotion (PDF) https://walkerlab.berkeley.edu/reprints/Walker_NYAS_2009.pdf
Rasch, B & Born, J. (2013) About sleeps role in memory https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3768102/
Pillen, S. e.a. (2015) Slapen: nodig, maar soms lastig, Medisch Contact https://www.medischcontact.nl/nieuws/laatste-nieuws/artikel/slapen-nodig-maar-soms-lastig.htm
Curfs, L.M.G., e.a. (2002) Klinische genetica: slaapproblemen bij mensen met een verstandelijke handicap, uit Patient Care https://www.platformemg.nl/wp-content/uploads/2012/07/Verstandelijke-handicap-en-slaapproblemen.pdf