Aantal keer bekeken: 1790 views
Het behandelen van slachtoffers van seksueel misbruik en van cliënten met teveel agressie vestigt de aandacht op de rol van het lichaam bij diagnostiek en therapie. Waar het met name om gaat is de beleving van het lichaam en het lichaamsbewustzijn. Onderzoeken maken duidelijk dat het voor de behandeling van de gevolgen van seksueel misbruik en voor agressieregulatie aan te bevelen is om lichaamsbeleving en lichaamsbewustzijn in kaart te brengen. In bredere zin vestigen deze onderzoeken de aandacht op de fundamentele rol van het lichaam bij emotieregulatie.
Instrumenten om lichaamsbeleving en lichaamsbewustzijn in kaart te brengen, zijn ontwikkeld voor psychomotorische therapie, maar kunnen ook door psychologen en orthopedagogen gebruikt worden voor diagnostiek, indicatiestelling en behandeling.
Mensen met LVB lopen meer kans het slachtoffer te worden van seksueel misbruik dan andere mensen onder wie mensen met een matige of ernstige verstandelijke beperking. Uit onderzoek blijkt, dat 24% van de volwassenen met LVB seksueel misbruik heeft meegemaakt. Voor de verhoogde kwetsbaarheid van deze mensen voor seksueel misbruik noemen Leeflang, Smit, Scheffers en van Busschbach verschillende oorzaken die te maken hebben met tekortschietende verstandelijke en adaptieve vaardigheden. Seksueel misbruik is één van de negatieve levensgebeurtenissen die bij mensen met LVB zorgen voor gedragsproblemen en PTSS.
Boosheid en agressie komen vaak voor bij mensen met een licht verstandelijke beperking (tot wel 50% volgens Bellemans).
Om adequaat op een emotie te kunnen reageren is het nodig, dat interne lichaamssignalen waargenomen worden en dat men zich bewust is van de innerlijke sensaties die met emoties samenhangen. Lichaamsbeleving en lichaamsbewustzijn liggen aan de basis van emotieherkenning en zijn cruciaal voor emotieregulatie.
Seksueel misbruik leidt vaak tot een verstoorde lichaamsbeleving: slachtoffers ontwikkelen een negatieve houding ten opzichte van hun lichaam en nemen afstand van hun lichaam. Hierdoor worden aandacht en gevoeligheid voor lichaamssignalen minder.
Om lichaamssignalen zoals zweten, snellere hartslag en ademhaling te kunnen interpreteren, is het nodig, dat iemand zich ervan bewust is, dat die signalen met een bepaalde betekenis bij hem optreden. Bij het leren omgaan met boosheid en agressie is het lichaamsbewustzijn een belangrijk aandachtspunt.
De Lichaamsbelevingslijst LVB is een zelfrapportage vragenlijst, die onder meer door middel van interviews met mensen met een licht verstandelijke beperking tot stand kwam. De vragenlijst telt dertig vragen en bestaat uit drie subschalen: lichaamsbewustzijn, lichaamswaardering en lichaamsattitude. De pilot liet zien, dat de vragenlijst geschikt is voor mensen met LVB. De interne consistentie van de hele vragenlijst en twee van de drie subschalen is goed, behalve voor de subschaal lichaamsattitude. De test-hertest betrouwbaarheid is voor de hele vragenlijst en de drie subschalen goed. De validiteit wordt momenteel onderzocht.
Met de PsyMot LVB kunnen deelnemers geobserveerd worden tijdens drie bewegingsactiviteiten. Het instrument bevat ook een semi-gestructureerd interview. De PsyMot LVB moet nog verder onderzocht worden, maar tot dusver lijkt het geschikt voor mensen met een licht verstandelijke beperking.
Met het Boosheid Lichamelijke Signalen Interview (BLSI-vb) kan het interoceptief bewustzijn bij boosheid in kaart gebracht worden, vooral waar het gaat om oplopende spanning. Het interview is samen met mensen met een verstandelijke beperking ontwikkeld. Het bestaat uit negen items, verdeeld over de subschalen activiteit en lichaamswarmte. De interne consistentie en de test-hertest betrouwbaarheid bleken goed te zijn en de convergente validiteit bleek acceptabel.
FORTIOR is gespecialiseerd in het organiseren van trainingen voor professionals die werken met mensen met een verstandelijke beperking. Bekijk hier ons volledige aanbod
Bellemans, T. (2021). Psychomotor therapy in people with mild intellectual disabilities or borderline intellectual functioning: What do you feel when you are angry? Radboud Universiteit Nijmegen
Leeflang, M., Smit, M., Scheffers, M., & Busschbach, J. Van. (2021). Seksueel misbruik bij mensen met een lichte verstandelijke beperking : de inzet van psychomotorische diagnostiek en therapie. Nederlands Tijdschrift Voor de Zorg Aan Mensen Met Verstandelijke Beperkingen, extra editie, 27–31.
Smit, M. J., Scheffers, M., Emck, C., Van Busschbach, J. T., & Beek, P. J. (2019). Clinical characteristics of sexually abused individuals with intellectual disability: An overview of the literature. Research in Developmental Disabilities, 95.
Stobbe, K.J., Scheffers, M., Busschbach, J. T. van & Didden, R. (2021). Prevention and Intervention Programs Targeting Sexual Abuse in Individuals with Mild Intellectual Disability: A Systematic Review, Journal of Mental Health Research in Intellectual Disabilities, 14:2, 135-158, DOI: 10.1080/19315864.2021.1883780