Terug naar het overzicht

Obstipatie bij mensen met een verstandelijke beperking: oorzaken, risicofactoren en diagnostiek

FORTIOR versterkt jouw kennis en kunde

Obstipatie bij mensen met een (zeer) ernstige verstandelijke en meervoudige beperking

Meer informatie

Let op! Beperkt aantal plaatsen beschikbaar.

Aantal keer bekeken: 40 views

Obstipatie komt vaak voor bij mensen met een verstandelijke beperking en kan aanzienlijke gevolgen hebben voor hun gezondheid en welzijn. Een juiste diagnose en effectieve behandeling zijn daarom van groot belang. Helaas is er nog weinig wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de risicofactoren van obstipatie bij mensen met (zeer ernstige) verstandelijke beperkingen. Bovendien is het onduidelijk hoe de diagnose in deze groep wordt gesteld en welke definitie van obstipatie hierbij wordt gehanteerd. Het is essentieel om meer inzicht te krijgen in deze aspecten om de zorg voor deze kwetsbare groep te verbeteren.

Wat is obstipatie?

Obstipatie is een aandoening waarbij de ontlasting te langzaam of moeilijk door de darmen beweegt, wat resulteert in harde, droge ontlasting die moeilijk uit te scheiden is. Dit kan leiden tot pijn of ongemak tijdens de stoelgang, en in sommige gevallen kan het moeilijk zijn om regelmatig naar het toilet te gaan. De ontlasting wordt te lang in de dikke darm gehouden, waardoor er te veel water wordt onttrokken. Dit zorgt ervoor dat de ontlasting nog moeilijker te verdrijven is, wat zorgt voor een verstoorde of onvolledige stoelgang. Het kan verschillende intensiteiten en frequenties van verstopping veroorzaken. Obstipatie kan tijdelijk zijn, maar ook chronisch voorkomen.

 

Hoe vaak komt obstipatie voor?

Obstipatie komt voor bij zowel mensen met als zonder beperkingen. Ongeveer tien tot dertig procent van de algemene bevolking ervaart op enig moment obstipatieklachten, waarbij vrouwen twee keer zo vaak getroffen zijn als mannen. Ouderen hebben het vaakst last van obstipatie.

Bij mensen met een verstandelijke beperking komt obstipatie vaker voor dan bij mensen zonder beperking, hoewel de percentages per onderzoek verschillen. De literatuur meldt prevalentiepercentages variërend van 6% tot 94%, afhankelijk van factoren zoals de mate van verstandelijke beperking, de oorzaak van de beperking, de woonsituatie, het gebruik van medicijnen en de leeftijd. Bij mensen met (Z)EVMB wordt obstipatie zelfs in 94% van de dossiers gerapporteerd.

 

Wat zijn de gevolgen van obstipatie?

De gevolgen van obstipatie kunnen ernstig zijn. Veelvoorkomende klachten zijn buikpijn, misselijkheid en gastro-oesofageale reflux. Chronische obstipatie kan leiden tot medische complicaties zoals aambeien, kloofjes, een vastzittende grote ontlasting of een uitzakking van de darm. In zeldzame gevallen kan het zelfs resulteren in een darmafsluiting, problemen met de bloedtoevoer naar de darmen, of verlies van elasticiteit en beweging van de darm. Deze complicaties kunnen ernstig en levensbedreigend zijn, zoals beschreven in het reviewartikel van Robertson et al. (2018), en hebben een negatieve invloed op de kwaliteit van leven. Ook de psychische en sociale gevolgen zijn aanzienlijk. Pijn en ongemak kunnen leiden tot stress, angst en schaamte (Belsey et al., 2010; Black et al., 2020; Marciniak et al., 2015).

Ook vanuit de polyvagaal theorie kun je naar obstipatie kijken. Een lichamelijk probleem zorgt voor een gevoel van onveiligheid. Een lichaam dat zich veilig voelt, vormt de basis voor een goed leven.

Omdat de gevolgen van obstipatie zo ingrijpend kunnen zijn, is het belangrijk om dit gezondheidsprobleem zo snel mogelijk op te sporen en te behandelen. Het is ook belangrijk om te signaleren wanneer de obstipatie verergert.

 

Wat zijn risicofactoren bij het ontstaan van obstipatie?

In het algemeen wordt obstipatie veroorzaakt door verschillende factoren: Onvoldoende vezels of vocht in de voeding kan de stoelgang vertragen. Verminderde darmbewegingen, bijvoorbeeld door stress, een zittend leven, zwangerschap of ouderdom, spelen ook een rol. Veranderingen in het dagelijkse patroon, zoals een vakantie of eetgewoonten, kunnen verstopping veroorzaken. Het overmatig gebruik van laxeermiddelen kan de natuurlijke darmwerking verstoren. Daarnaast kunnen medische aandoeningen zoals littekenweefsel, tumoren, neurologische aandoeningen, schildklierproblemen of depressie obstipatie uitlokken. Ook het negeren van aandrang om naar het toilet te gaan kan bijdragen aan het ontstaan van verstopping.

Onderzoek naar de oorzaken en risicofactoren van obstipatie is vooral uitgevoerd bij mensen zonder verstandelijke beperking. Er is nog weinig bekend over de risicofactoren bij mensen met een verstandelijke beperking, en daarom is verder wetenschappelijk onderzoek noodzakelijk. In een recente literatuur- en dossierstudie zijn enkele risicofactoren vastgesteld. De belangrijkste risicofactoren zijn: de mate van verstandelijke beperking (ernstige en zeer ernstige beperkingen blijken sterk voorspellend voor obstipatie in vergelijking met licht verstandelijke beperkingen), de aanwezigheid van dysfagie (slikproblemen) en het gebruik van medicatie die obstipatie als bijwerking heeft.

 

Hoe stel je obstipatie vast bij mensen met (Z)EVMB?

Zoals eerder in deze blog geschreven, komt obstipatie veel vaker voor bij cliënten met (Z)EVMB dan cliënten met een LVB. Voor het signaleren van het begin of de verergering van gezondheidsproblemen zijn mensen met (Z)EVMB aangewezen op de mensen die hen ondersteunen. Het signaleren van onder andere gezondheidsproblemen, zoals obstipatie is echter niet eenvoudig omdat mensen met (Z)EVMB veelal non-verbaal communiceren.

Obstipatie wordt meestal gediagnosticeerd aan de hand van de Rome-criteria, die bestaan uit een medische geschiedenis en lichamelijk onderzoek. Deze criteria zijn echter minder toepasbaar bij mensen met (Z)EVMB, omdat sommige criteria moeilijk vast te stellen zijn bij deze groep. Bovendien is het niet duidelijk of er ook andere symptomen zijn die specifiek voor deze doelgroep gelden en niet bij de algemene bevolking voorkomen.

In een studie, gebaseerd op theoretische en ervaringskennis, zijn nieuwe criteria en symptomen vastgesteld. Op basis van deze studie is een set generieke criteria samengesteld, die zich richt op de ontlasting zelf, lichamelijke kenmerken en gedragsveranderingen. Er zijn ook enkele criteria en symptomen geïdentificeerd waarover minder consensus bestaat. Deze kunnen nuttig zijn om bij elk individu specifieke symptomen van obstipatie te herkennen. Ze kunnen dienen als persoonlijke criteria en symptomen voor een betere diagnose.

 

Meer leren over obstipatie bij mensen met (Z)EVMB?

Wil je meer leren over obstipatie bij mensen met (Z)EVM en het diagnosticeren ervan? FORTIOR organiseert het webinar ‘Obstipatie bij mensen met een zeer ernstige meervoudige beperking’. Hier lees je meer over het webinar

 

Bronnen:

Webpagina CCE: https://somatiek.cce.nl/model-voor-analyse-van-probleemgedrag/analyse-van-factoren-die-verband-kunnen-houden-met-probleemgedrag/medische-factoren/somatische-aandoening/ziekten-aan-maag-of-darmen/obstipatie

Waninge, A; van der Putten, Annette; Wagenaar, Marjolijn; van der Schans, Cees P. (2022) Obstipatie bij mensen met (zeer) ernstige verstandelijke en meervoudige beperkingen in Tijdschrift voor Artsen voor Verstandelijk Gehandicapten https://pure.rug.nl/ws/portalfiles/portal/558316473/Obstipatie_bij_mensen_met_zeer_ernstige_verstandelijke_en_meervoudige_beperkingen.pdf

Schüller-Korevaar, R.M., Van der Woude, T.S.  Waninge, A.,  Hovenkamp-Hermelink, J.H.M., Dekker, A.D. (2024) Obstipatie bij mensen met verstandelijke beperkingen. Prevalentie, risicofactoren en behandeling in Nederlands Tijsdschrift voor Zorg aan mensen met een verstandelijke beperking https://www.ntzonline.nl/art/50-8308_Obstipatie-bij-mensen-met-verstandelijke-beperkingen

Website Alliade: https://www.alliade.nl/over-alliade/praktijkgericht-wetenschappelijk-onderzoek/onderzoeken/2109/obstipatie-en-verstandelijke-beperkingen-zicht-op-risicofactoren-en-voorkomen-van-laxantiagebruik

Geïnteresseerd in meer artikelen zoals deze?
Blijf dan op de hoogte via onze nieuwsbrief.

">

Blijf op de hoogte van nieuwe trainingen, ontwikkelingen en onze informatieve artikelen