Aantal keer bekeken: 1346 views
Steeds vaker wordt in Nederland het emotionele ontwikkelingsniveau van een cliënt bepaald aan de hand van de Schaal voor Emotionele Ontwikkeling (SEO-R²). Maar wat doe je nu precies met de resultaten? Hoe kun je als gedragskundige of manager begeleiders helpen bij het afstemmen van hun begeleidingsstijl op het emotionele ontwikkelingsniveau van hun cliënten met een verstandelijke beperking? Het mentaliserend vermogen van zorgprofessionals is hierbij een belangrijke succesfactor.
Voor veel gedragsdeskundigen is de verleiding groot om een team met begeleiders vastomlijnde recepten, tips en voorschriften mee te geven voor het begeleiden van een cliënt. Het kan dan voorkomen dat het team de adviezen toch niet helemaal lijkt te vatten en hier dus onvoldoende naar handelt.
Er is een heldere verklaring voor het gegeven dat zorgprofessionals vastomlijnde adviezen niet altijd opvolgen. Begeleiders die namelijk enkel handelingsadviezen uitvoeren van anderen zijn geen eigenaar van hun eigen handelen. Mensen die werken met voorgeschreven adviezen leggen de oorzaken buiten zichzelf, zoals bij de cliënt of orthopedagoog. Als de ene tip niet werkt, gaan ze op zoek naar de volgende tip. Ze blijven vastlopen omdat ze onvoldoende zicht hebben op het denken, voelen en het verlangen van de cliënt en zichzelf.
Om goed te kunnen aansluiten bij de emotionele behoeften van cliënten en de behoeften van zichzelf hebben zorgprofessionals het vermogen nodig om te kunnen mentaliseren.
Mentaliseren betekent dat je jezelf van buitenaf en de ander van binnenuit kunt zien. Jezelf van buitenaf zien betekent dat je naar jezelf kijkt alsof je naar een film kijkt waarin je zelf een rol speelt. Met de ander van binnenuit kunnen zien wordt bedoeld dat je aandacht hebt voor de gevoelens en gedachten die een ander in een bepaalde situatie zou kunnen hebben.
Mentalisatie bevat elementen van de concepten Mindfulness, Affect Bewustzijn, Empathie en Psychological Mindedness (onder andere inzicht in de motieven en bedoelingen van zichzelf en anderen). In onderstaand schema wordt het begrip mentaliseren schematisch weergegeven:
Bron: Mentalization: Ontogeny, Assessment, and Application in the Treatment of Borderline Personality Disorder. Lois W. Choi-Kain, M.D., M.Ed., and John G. Gunderson, M.D.
Een voorbeeld van mentaliseren: “Ik heb boos gereageerd op Sonja omdat zij kortaf reageerde op mijn vraag. Nu ik er over nadenk, herinner ik me dat zij vertelde hoe druk zij het had. Ik dacht dat zij kortaf reageerde omdat ze vond dat ik het niet goed gedaan had. Mogelijk reageerde ze zo omdat ze het druk had. Dat kan gebeuren. De volgende keer zal ik eerst vragen of het uitkomt voordat ik een vraag stel.”
Volgens Filip Morisse is het belangrijk dat gedragswetenschappers en managers van rol veranderen. In plaats van deskundige of baas zouden ze zich meer op kunnen stellen als coaches die het team en de individuele medewerker versterken en meer bewust laten worden van emotionele processen bij cliënten en bij zichzelf.
Het mentaliserend vermogen van een team kan vergroot worden door overleg, gerichte observaties, discussies en reflecties over het eigen handelen. SEN-SEO (een Vlaamse organisatie die zich bezig met emotionele ontwikkeling bij mensen met een verstandelijke beperking) heeft een brochure ontwikkeld met reflectievragen waarmee teams gezamenlijk kunnen zoeken naar oplossingen. De vragen nodigen uit tot dialoog over de behoeften van je cliënten en je eigen rol als ondersteuner bij het aansluiten bij deze behoeften.
Download de brochure met reflectievragen hier >>
FORTIOR is gespecialiseerd in het organiseren van trainingen voor professionals die werken met mensen met een verstandelijke beperking. Bekijk hier ons volledige aanbod
Bronnen:
De Neve, L. (red.). (2015) De Juiste Vraag? Een brochure van SEN SEO
Dekker-van der Sande, F., & Sterkenburg, P. (2015) Mentaliseren kan je leren. Introductie in Mentaliseren Bevorderende Begeleiding (MBB). Doorn: Bartimeus Reeks.
Lois W. Choi-Kain, M.D., M.Ed., and John G. Gunderson, M.D.Mentalization: Ontogeny, Assessment, and Application in the Treatment of Borderline Personality Disorder.