FORTIOR versterkt jouw kennis en kunde
Meer informatie
Let op! Beperkt aantal plaatsen beschikbaar.
Aantal keer bekeken: 1449 views
Mensen met een verstandelijke beperking hebben regelmatig gevoelens van schaamte en zelfkritiek. Dit kan een behoorlijke impact hebben op het leven van deze cliënten. Daarom is de compassietraining ontwikkeld. De training is gericht op het vergroten van welbevinden door het ontwikkelen van (zelf)compassie. In deze blog lees je meer over de compassietraining en effecten ervan.
Mensen met een matige tot lichte verstandelijke beperking hebben niet alleen last van hun beperking, ze krijgen ook te maken met oordelen vanuit de omgeving. Dit is vaak een belangrijke stressor. Daarnaast maken mensen met een beperking regelmatig mee dat ze worden afgewezen, buitgesloten, gediscrimineerd en gestigmatiseerd. Ze hebben vaker dan gemiddeld te maken met negatieve ervaringen en trauma’s. Hierbij komt dat ze minder copingstrategieën hebben. Mede hierdoor hebben mensen met een verstandelijke beperking een verhoogd risico op het ontwikkelen van psychopathologie.
Mensen met een verstandelijke beperking zijn dus extra kwetsbaar voor het ervaren van psychologische lijdensdruk, waarbij schaamte en zelfkritiek vaak een belangrijke rol spelen. Ze zijn eerder geneigd zichzelf op een negatieve manier met anderen te vergelijken en zijn daarom gevoelig voor kritiek van anderen. Dit kan in een vicieuze cirkel weer leiden tot meer schaamte en zelfkritiek, een laag zelfbeeld en gevoelens van angst en depressie.
Een voorbeeld van een cliënt met zelfkritiek is Luuk, hij zegt: “Over mezelf ben ik ben pas tevreden als ik resultaat boek. Ik werk hard maar doordat mijn lichaam zwak is, kan ik veel minder dan anderen.’ Luuk heeft net zijn ondersteuningsplan vergadering gehad. Iedereen was er; zijn begeleider, zijn moeder, zijn gedragsdeskundige. Iedereen is tevreden over me’, zei hij. ‘Nou ik nog’.
De strenge eisen die hij aan zichzelf stelt, kent hij wel. Ook zijn omgeving weet ervan en zegt vaak dat hij wel wat vriendelijker voor zichzelf mag zijn. Dat helpt nauwelijks. ‘Door mezelf zo aan te pakken, ben ik ver gekomen’, vertelt hij. Toch wil hij graag meedoen aan de compassietraining. Hij wordt een dagje ouder en voelt dat zijn lijf gaat protesteren. Hij kan niet doorgaan met zichzelf zo streng te behandelen.
Schaamte en zelfkritiek zijn hardnekkige problemen die een grote impact op iemands gezondheid en welzijn kunnen hebben. Daarnaast kunnen deze gevoelens een belemmerende invloed hebben op de effecten van bijvoorbeeld cognitieve gedragstherapieën.
Omdat de impact groot kan zijn, is het ook van groot belang dat mensen met een verstandelijke beperking de juiste ondersteuning en zorg ontvangen om hun gevoelens van schaamte en zelfkritiek te kunnen begrijpen en verminderen. In de laatste decennia zijn een aantal op mindfulness gebaseerde behandelingen ontwikkeld. Een daarvan is de compassietraining.
Frits Koster en Erik van den Brink, zijn de ontwikkelaars van de Mindfulness Based Compassionate Living. Zij verstaan onder compassie het vermogen om je betrokken te voelen bij pijn en lijden, zowel van jezelf als van de ander. Het gaat samen met de wens deze pijn en dit lijden te verlichten en bereidheid om daarin verantwoordelijkheid te nemen.
Ieder mens heeft het vermogen tot compassie. Bij sommige mensen is dit vermogen niet tot bloei gekomen. Door training kan compassie ontwikkeld en verdiept worden. De compassietraining helpt mensen die worstelen met een lage zelfdunk, hoge zelfkritiek of schaamte om meer acceptatie en warmte naar zichzelf te gaan ervaren.
Frits Koster en Erik van den Brink gaven mindfulness trainingen in de GGZ. Een belangrijk aspect in mindfulness is “jezelf met vriendelijke ogen beschouwen”. Koster en Van den Brink zagen dat dit lastig bleef voor velen. Ze ontwikkelden daarom de compassietraining Mindfulness Based Compassionate Living (MBLC). MBLC is gebaseerd op de.Compassion Focused Therapy van Paul Gilbert.
De compassietraining van Koster en Van den Brink is in de oorspronkelijke vorm niet geheel geschikt voor mensen met een verstandelijke beperking. Daarom ontwikkelde Hannelies Hokke (Psychomotorisch therapeut bij Bartimeus) een aangepast protocol specifiek voor mensen met een lichte tot matige verstandelijke en/of visuele beperkingen.
In de aangepaste compassietraining is Mindfulness de basis en zijn er daarnaast oefeningen die gebruik maken van het voorstellingsvermogen. Dit alles uitgebreid met ‘materialen’ die afgestemd zijn op elke deelnemer. De oefeningen worden ondersteund met bijvoorbeeld: muziek, geur, gedichten, enzovoorts. De training duurt 10 weken. In het eerste deel de aandacht vooral naar het ontwikkelen van zelfcompassie. In het tweede deel komen ook oefeningen aan bod waarbij het gaat over compassie naar anderen. Waar mogelijk worden belangrijke anderen betrokken, zoals begeleiders of familie.
Ook voor mensen met een verstandelijke beperking is deze training een aanvulling op bestaande methodes. Vaak geeft deze groep bij het begin van de compassietraining aan dat ze streng voor zichzelf zijn; dat ze veel van zichzelf moeten en zichzelf steeds vergelijken met anderen die meer kunnen.
Eén van de favoriete oefeningen van Luuk is ‘de veilige plek’ waarbij je je voorstelt dat je op een plaats bent waar je je helemaal op je gemak voelt en jezelf kunt zijn. Wat zou je jezelf op deze plek toewensen? Luuk ontdekte tijdens de training dat hij behoefte had om even helemaal niets te doen; dat hij uitgeput was. Hij wenste zichzelf rust toe. In kleine stappen veranderde er iets. Gaandeweg kon hij zelf geloven dat hij sowieso tevreden met zichzelf kon zijn; niet alleen als hij keihard werkte. ‘Nou ja, tevreden…?’ twijfelt hij Dat is misschien wel wat veel van het goede, ik heb er geloof ik vrede mee’.
FORTIOR organiseert in samenwerking met Hannelies Hokke en Paula Sterkenburg een studiedag over de compassietraining voor mensen met een verstandelijke beperking. In deze cursus leer je voor welke cliënten met een verstandelijke beperking de compassietraining geschikt is en hoe kan die worden gegeven.Schrijf je hier in voor de cursus!
Bronnen:
Ervaringen van Hannelies Hokke, Psychomotorisch therapeut bij Bartimeus
Zoutenbier, Y., Hokke, H., & Sterkenburg, P. (2020). Pilotstudie naar de inzet van een compassietraining voor mensen met een visuele, lichamelijke en lichte tot matige verstandelijke beperking. LVB Onderzoek & Praktijk,18/1 p. 12-22. download het artikel hier:
Website over Mindfulness Based Compassionate Living: https://mbcl.nl/