Update je kennis over emotionele ontwikkeling

Op 13 nov 2018 is er weer een studiemiddag in de serie LNEO Ontmoet: Nieuwe ontwikkelingen binnen verschillende zorgsectoren op het gebied van emotionele ontwikkeling. In dit artikel geeft LNEO (Landelijk Netwerk Emotionele Ontwikkeling) je een toelichting op het programma.

Het programma op 13 november

Elk jaar in november verzorgt LNEO een studiemiddag. Dit jaar is gekozen voor een programma met vier korte lezingen en daarna “speeddaten”. De sprekers zullen laten zien hoe het onderwerp emotionele ontwikkeling zelf volop in ontwikkeling is en steeds breder in de zorg en hulpverlening toegepast wordt. Voor de deelnemers biedt het programma een mooie gelegenheid in gesprek te gaan met de sprekers over de vragen die zij hebben.

De opzet van het programma sluit aan bij de opdracht die LNEO zichzelf gesteld heeft, namelijk het delen van kennis over emotionele ontwikkeling en het stimuleren van uitwisseling en verbinding tussen de professionals die zich met emotionele ontwikkeling bezig houden. LNEO wil graag professionals hierbij actief betrekken.

Is emotionele ontwikkeling nog steeds relevant?

Ja zeker. Emotionele ontwikkeling is een belangrijk aspect van het ontwikkelingsdynamisch model en is  ongeveer 40 jaar geleden ontwikkeld door Anton Došen. Nog steeds bewijst het  zijn waarde voor de diagnostiek en behandeling van probleemgedrag en psychiatrische klachten. Aandacht voor emotionele ontwikkeling helpt professionals (en ouders!) om het gedrag van de cliënt te begrijpen en diens draagkracht op waarde te schatten. Binnen het model wordt het ontstaansmechanisme beschreven: hoe is het gedrag tot stand gekomen en wat zijn de gevolgen voor de persoon? De nadruk ligt op het in kaart brengen van de basale emotionele behoeften van de persoon.

Steeds vaker komt de vraag uit andere sectoren om de emotionele ontwikkeling in kaart te brengen en zicht te krijgen op de basale behoeften, immers emoties zijn universeel. Het  ontwikkelingsdynamisch model is voor de hulpverlening aan kinderen, jongeren en volwassenen met een verstandelijk beperking gemaakt, maar er is nu ook een verbreding naar andere sectoren (GGZ, forensische zorg, onderwijs) op gang gekomen.

LNEO wil graag deze ontwikkelingen in andere sectoren van zorg en hulpverlening belichten en de toepassingsmogelijkheden van het model in verschillende zorgsectoren aangeven. Een voorbeeld is in de forensische zorg de handreiking risicomanagement, waarin de emotionele ontwikkeling (zoals gemeten met de SEO-R²) een plaats heeft gekregen (op deze handreiking komt Rachel de Groot terug in haar lezing op de studiemiddag).

Dit zijn de sprekers op 13 november

1. professor dr. Anton Došen is kinderpsychiater en psychiater. Door zijn educatieve activiteiten en publicaties neemt hij al meer dan dertig jaar landelijk en internationaal een vooraanstaande plaats in op het gebied van diagnostiek en behandeling van psychiatrische stoornissen en gedragsproblemen bij mensen met een verstandelijke beperking. Zijn model van integratieve diagnostiek en behandeling wordt gebruikt door deskundigen uit verschillende landen. Na zijn emeritaat zet hij zich nog volop in voor de ontwikkeling van de zorg van de geestelijke gezondheid van deze mensen.

In de openingslezing zal hij vertellen welke de belangrijkste ontwikkelingen zijn met betrekking tot de ontwikkelingsdynamische benadering en emotionele ontwikkeling en welke ontwikkelingen hij in de (nabije) toekomst verwacht.

2. Dree Mulders heeft als GZ-psycholoog/ orthopedagoog/ conflictmediator gedurende meer dan 35 jaar ervaring en kennis opgedaan binnen de VG- sector; de laatste jaren tevens binnen de TBS- en met name binnen de GGZ-wereld. Naast zijn werk bij een paar grote VG- instellingen in Noord-Brabant is hij sinds 1989 ook steeds werkzaam geweest vanuit Maatschap Venster, samen met een collega GZ-psycholoog en een AVG-arts.  Vanuit dat verband is hij tientallen keren ingezet door het CCE als consulent en de laatste jaren ook als toetser van ‘aanvragen meerzorg’ binnen de GGZ.

Zijn lezing zal vooral in het teken staan van verbazing. Verbazing, dat het concept sociaal emotionele ontwikkeling binnen de GGZ (langdurige zorg) niet bekend was als relevant verklarings- en ondersteuningskader. In de lezing vertelt hij, hoe hij dit concept geïntroduceerd heeft en welke ervaringen dat opleverde. Die ervaringen hebben tot op heden geleid tot het bedenken van beelden bij 3 van de 5 stadia van de sociaal emotionele ontwikkeling zoals die ook vanuit GGZ-perspectief herkend kunnen worden. Voor de duidelijkheid: deze beelden zijn niet harder dan practice based. Min of meer hetzelfde pioniersgehalte hebben de bijbehorende begeleidings- ‘do en dont’s’. Wil ze vooral zien als een uitnodiging tot beter.

3. Jolanda Vonk is GZ-psycholoog, Orthopedagoog-Generalist en seksuoloog, werkzaam bij ORO in Helmond. Jolanda is daarnaast al vele jaren actief als zelfstandig trainer, supervisor en coach. In 2009 schreef Jolanda Vonk samen met Amieke Hosmar het boek ”Emotionele ontwikkeling bij mensen met een beperking: een denk- en handelingskader voor de praktijk”.

Jolanda Vonk is verbonden aan het Landelijk Netwerk Emotionele Ontwikkeling (LNEO). Ze heeft ook zitting in NEED: het Europese netwerk dat de constructie en ontwikkeling van de SEO-V vorm geeft. Vanuit deze rol zal Jolanda  haar lezing  informatie geven over de verkorte SEO (SEO-V) en ingaan op het verschil tussen SEO-V en de SEO-R² en de huidige stand van zaken.

4. Iris Niehoff, 25 jaar, heeft de opleiding Toegepaste Psychologie gevolgd. In het schooljaar van 2016-2017 heeft ze stage gelopen binnen de Twentse Zorgcentra als psychodiagnostisch medewerker. Aansluitend heeft ze daar haar afstudeeronderzoek gedaan. De vraag of ze zich wilde aansluiten bij het onderzoek naar de SEO-V had ze snel beantwoord. Het onderwerp en de doelgroep spreken haar enorm aan. Ze werkt al jaren met mensen met een beperking en vond het daarom erg leuk en leerzaam om zich te verdiepen in een actueel onderwerp binnen deze sector, de emotionele ontwikkeling.

In de lezing over de verkorte SEO (SEO-V) zal Iris ingaan op de resultaten van het onderzoek naar de SEO-V.

5. Rachel de Groot is Gz-psycholoog met een eigen praktijk. Haar achtergrond ligt oorspronkelijk binnen de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking. Van daaruit is zij terecht gekomen in de forensische zorg voor LVB. Inmiddels is ze werkzaam binnen de GGZ, zorg voor LVB en de kinder- en jeugdpsychiatrie.

Haar lezing gaat over de handreiking risicomanagement LVB en de ervaringen binnen de forensische zorg met het gebruik van het ontwikkelingsdynamische theoretische kader van Anton Došen en de Schaal Emotionele Ontwikkeling. 

Meer leren over emotionele ontwikkeling?

De studiedag over ontwikkelingen binnen zorgsectoren op het gebied van emotionele ontwikkeling werd gehouden op 13 november en wordt niet meer herhaald. FORTIOR organiseert verschillende trainingen over emotionele ontwikkeling en het ontwikkelingsdynamisch model. Bekijk het programma>> 

Lezen over ontwikkelingsdynamische benadering en emotionele ontwikkeling?

Bruin, J. de, Vonk, J., Broek, A. van den & Twint, B. (Red.), Handboek emotionele ontwikkeling & verstandelijke beperking. Amsterdam: Boom.

Claes, L. et al. (Red). (2012). Emotionele ontwikkeling bij mensen met een verstandelijke beperking. Antwerpen-Apeldoorn: Garant.

Došen, A. (2014). Psychische stoornissen, probleemgedrag en verstandelijke beperking.  Een integratieve benadering bij kinderen en volwassenen. Assen, Van Gorcum (5^e herziene druk).

Morisse, F., & Došen, A. (red.). (2016). SEO-R². Schaal voor Emotionele Ontwikkeling – Revised². Instrument voor Assessment. Antwerpen-Apeldoorn: Garant.

Vignero, G. (2011). De draad tussen cliënt en begeleider. De emotionele ontwikkeling als inspiratiebron in de begeleiding van personen met een verstandelijke handicap. Antwerpen-Apeldoorn: Garant.

Vonk, J. & Hosmar, A. (2009). Emotionele ontwikkeling bij mensen met een beperking. Een denk- en handelingskader voor de praktijk. Leuven: Acco.