Aantal keer bekeken: 1679 views
De emotionele ontwikkeling hangt in de eerste fasen nog nauw samen met de ontwikkeling van het lichaamsbewustzijn en de motoriek. Beweging en lichaamsbewustzijn spelen dus een belangrijke rol bij de ontwikkeling van een veilige hechting. Bij kinderen of volwassenen met een laag emotioneel ontwikkelingsniveau kunnen bewegingsrelatiespelletjes en lichaamsbewustzijnspelletjes heel goed worden ingezet. Vooral om hun ontwikkeling te ondersteunen. Ook bij kinderen en volwassenen met een onveilige hechting kunnen deze spelletjes hun mogelijkheden tot groei vergroten. Het BeReSpel is een methode die lichaamsbewustzijnspel en bewegingsspel doelgericht inzet. Onder andere bij kinderen of volwassenen met een (ernstige) verstandelijke beperking en hechtingsproblematiek.
In de eerste levensfasen van een kind doet het kind ervaring op in lichamelijk contact met de belangrijke ander. Denk aan: gekoesterd worden, geknuffeld worden, verzorgd worden, bewogen, opgetild en gewiegd worden. De belangrijke ander zorgt ervoor dat dit lichamelijk contact voldoet aan de behoeftes van het kind. Daardoor krijgt het kind de ervaring dat het geliefd wordt. En dat het de moeite waard is om voor gezorgd te worden. Dit leidt vervolgens tot een positieve beleving van lichaamsbewustzijn, zelfvertrouwen en vertrouwen in de ander. Hiermee wordt de eerste basis gelegd voor een veilige hechting.
Emotionele ontwikkeling gaat in deze prille fase samen met de ontwikkeling van het lichaamsbewustzijn en van de motoriek: bewogen worden wordt langzamerhand zelf in beweging komen, zelf naar de belangrijke ander toe kunnen gaan, zelf de directe omgeving in kunnen gaan; rollend, schuivend, kruipend, lopend, rennend. Dit maakt dat een kind zich met zelfvertrouwen meer kan losmaken van de belangrijke ander. Daarbij weet het kind dat het altijd kan terugvallen op die belangrijke ander voor hulp, troost, aanmoediging of bescherming. Als een kind zich hiervan bewust is, is het veilig gehecht.
Het is niet altijd vanzelfsprekend dat kinderen of volwassenen met een (ernstige) verstandelijke beperking voldoende positieve ervaringen hebben opgedaan met lichaamsbewustzijn, beweging en veilig contact met een belangrijke ander. Dit houdt verband met hun beperking(en), bijvoorbeeld cognitieve beperkingen, prikkelverwerkingsproblemen, motorische achterstand, zintuiglijke problemen of autisme. Ook hebben mensen met een verstandelijke beperking regelmatig negatieve ervaringen opgedaan die ongunstig zijn voor hun ontwikkeling. Bijvoorbeeld ziekenhuisopnames, vervelende medische ingrepen of is er niet voldaan aan hun basale emotionele behoeften.
Vanuit de neurobiologie is bekend dat ervaringen in de vroege kinderjaren grote invloed hebben op de ontwikkeling van alle hersendelen. Neurale systemen en verbindingen bepalen in hoeverre stress en emotionele reacties gereguleerd worden. Vooral de organisatie van de lagere hersengebieden (hersenstam, amygdala) speelt hierin een rol. De eerste hechtingservaringen moeten een plaats krijgen binnen deze organisatie. Onvoldoende positieve ervaringen op het gebied van lichaamsbewustzijn en beweging in samenhang met het contact met een belangrijke ander, kunnen leiden tot overreageren (explosieve gevoelsuitingen, hyperactief gedrag, extreem angstig) of onderreageren (apatisch, ongevoelig, gesloten, contact vermijdend). Een veilig hechtingsproces komt daardoor in gevaar.
Als kinderen of volwassenen met een verstandelijke beperking en hechtingsproblematiek alsnog positieve ervaringen krijgen aangeboden, kunnen er nieuwe, positieve neurale verbindingen gelegd worden. Dit helpt de hersenen in hun rol de stress-reactiesystemen te reguleren en de controle over emoties en motorische activiteiten te verbeteren.
Kinderen en volwassenen met een onveilige hechting kunnen dus alsnog baat hebben bij een aanbod van herhaalde patronen van lichaamsbewustzijnspel en bewegingsspel die in het contact met een belangrijke ander plaatshebben.
Bij diverse onderzoeken naar het effect van Sherborne Bewegingspedagogiek en Sherborne Samenspel (waarop BeReSpel – zie hieronder – is gebaseerd) zijn er aanwijzingen dat er positieve groei mogelijkheden kunnen worden gecreëerd. Dit is met name op het gebied van sensitiviteit en responsiviteit bij de belangrijke ander. Hierdoor neemt de kans op een veilig hechtingscontact toe.
BeReSpel is ontwikkeld door speltherapeut Diana Kersten en is een afkorting voor BewegingsRelatieSpel. Dit is een lichaamsgerichte vorm van spel en speltherapie voor kinderen met een ontwikkelingsbeperking. Bij het BeReSpel worden bewegen en het lichaamsbewustzijn als middel gebruikt om de emotionele ontwikkeling te bevorderen. Ook wordt het kind ondersteund om zijn eigen “Ik” te ontwikkelen en om hechte, veilige en positieve relaties aan te gaan met anderen.
De spelvormen in BeReSpel sluiten aan op een basaal emotioneel ontwikkelingsniveau waar bij veel clienten met hechtingsproblematiek aan voorbij wordt gegaan. In het BeReSpel wordt gewerkt met wat de cliënt áánkan, niet aan wat hij of zij ‘kan’. Door het lichaams- en ervaringsgerichte karakter van BeReSpel worden juist positieve lichamelijke en bewegingservaringen met een belangrijke ander gebundeld in herhaalde spelvormen.
Het BeReSpel zet diverse spelvormen in om lichaamsbewustzijn en beweging doelgericht aan te bieden. Nieuwe positieve ervaringen ondersteunen – zoals hierboven beschreven – de ontwikkeling van een veilige hechtingsrelatie. Ondersteuning met beweging en lichaamsbewustzijn via BeReSpel kan door therapeuten worden gedaan. Daarnaast zeer zeker ook door begeleiders en ouders die in eerste instantie door een BereSpeltherapeut worden aangestuurd.
BeReSpel kan als therapievorm worden aangeboden en ook op de groep zelf als aanvulling op de dagelijkse activiteiten, bijvoorbeeld: de dag beginnen met een 1 op 1 contactmoment of tijdens spel- en verzorgingsmomenten.
Yvo is een jongen van 9 jaar die op het kinderdagcentrum kwam na een problematische tijd in het ZML onderwijs, waar hij iedere dag voortijdig door ouders moest worden opgehaald. Ook op het KDC zaten de groepsbegeleiders door zijn explosieve gedrag met destructieve woedeaanvallen voortdurend met de handen in het haar.
“Wij als begeleiders zagen een jongen die als een dolle door de groep rende tegen muren aan, zich uitkleedde, schreeuwde, kortom zich zeer ellendig voelde. Onze manieren om de situatie onder controle te brengen en hem te laten invoegen in de groep, hadden geen effect en leken zijn angst en razernij te vergroten. We hebben alle therapeuten laten meekijken en we besloten in te zetten op BeReSpel, ook al vreesden we dat we dan helemaal geen controle meer zouden hebben. Maar juist door in het BeReSpel intensief te bouwen aan een sensitief/responsief contact, hebben we geleerd onze eigen controlebehoefte los te laten.
Het contact via allerlei lichaamsbewustzijnsspelletjes en bewegingsspelletjes, werkte ontspannend voor Yvo. Door onze erkenning leerde hij ons meer te vertrouwen. En te ervaren dat het FIJN is om SAMEN plezier te hebben. Dat is een absolute voorwaarde voor het bouwen aan een veilige hechting. Yvo bleef een kind met complexe problematiek, maar er was weer ruimte voor groei op alle gebieden.”
FORTIOR is gespecialiseerd in het organiseren van trainingen voor professionals die werken met mensen met een verstandelijke beperking. Bekijk hier ons volledige aanbod
Bronnen:
Interview met Diana Kersten, ontwikkelaar van het BeRespel