FORTIOR versterkt jouw kennis en kunde
Meer informatie
Let op! Beperkt aantal plaatsen beschikbaar.
Aantal keer bekeken: 3319 views
Net als bij mensen zonder beperkingen is de seksuele ontwikkeling onlosmakelijk verbonden met de emotionele ontwikkeling. In de huidige benadering van seksualiteit en seksuele ontwikkeling wordt voornamelijk aandacht besteed aan biopsychosociale aspecten. Echter kennis over emotionele ontwikkeling kan handvatten bieden voor de bejegening, begeleiding en behandeling van een persoon met een verstandelijke beperking als het gaat om seksualiteit.
Emoties zijn een signaal dat er in je lichaam een fysiologische, reflexmatige en lichamelijke reactie of een corticale reactie is. Er is een verschil in hoe de emotie zich uit in het lichaam en hoe deze wordt geïnterpreteerd. Dit is ook van toepassing op seksualiteit en/of seksuele opwinding. Hierbij is er namelijk sprake van een lichamelijke reactie (bijvoorbeeld genitale opwinding) en een interpretatie hiervan in het brein.
Emoties maken je ook attent op je behoeften. Ze zijn daarnaast een belangrijke motivatie voor gedrag. Emoties brengen mensen in beweging. Emoties en seksualiteit hebben een belangrijke overeenkomst: ze zijn beide uitingsvormen van diepgewortelde behoeften. Het zijn basis drijfveren die zichtbaar worden in expressie en gedrag.
Basale (overlevings)behoeften (behoefte aan eten, bescherming of voortplanting) leiden tot emoties die geactiveerd worden door corticale en subcorticale hersensystemen. De activatie van deze systemen resulteert in motivatie voor bepaald gedrag. Als de omgeving niet tegemoet komt aan de behoeften die ten grondslag liggen aan het dan kunnen verstoorde motivationele condities ontstaan. Onaangepast gedrag of probleemgedrag kan hiervan het gevolg zijn. Dit mechanisme heeft ook betrekking op het ontstaan van seksueel ongezond gedrag.
De basale behoeften van mensen met een verstandelijke beperking hangen mede samen met hun emotioneel ontwikkelingsniveau.
Emotionele ontwikkeling is een dynamisch proces waarbij primaire basale emoties zich gedurende de kindertijd ontwikkelen tot een gedifferentieerd gevoelsleven. Dit levert een belangrijke bijdrage aan de ontwikkeling van de persoonlijkheid. Anton Došen ontwikkelde een model voor emotionele ontwikkeling waarin een aantal fasen (emotionele ontwikkelingsniveaus) worden onderscheiden. Bij mensen met een verstandelijke beperking verloopt de emotionele ontwikkeling trager en kent ze een plafond. Door middel van de Schaal voor Emotionele Ontwikkeling – Revised² (SEO-R²) kan het emotionele ontwikkelingsniveau van cliënten worden ingeschat.
Het emotionele ontwikkelingsniveau is een belangrijke indicator voor wat een persoon aankan; het geeft aan wat de draagkracht van een persoon is. Dit is geen statisch gegeven. Onder invloed van gebeurtenissen en de omgeving kan het emotioneel functioneren van een cliënt wisselen. Aansluiten bij het emotionele ontwikkelingsniveau van een cliënt met een verstandelijke beperking is steeds meer de norm geworden in de gehandicaptenzorg.
Ieder mens met of zonder beperkingen maakt een seksuele ontwikkeling door. Het begint in de vroege kinderjaren en zet zich door in de pubertijd en volwassenheid. De seksuele ontwikkeling bestaat uit een samenspel tussen lichamelijke, cognitieve, emotionele, sociale, relationele, ethische, religieuze en culturele factoren. Seksueel gedrag en seksuele gevoelens zijn niet gekoppeld aan een specifiek emotioneel ontwikkelingsniveau. Het lichaam rijpt namelijk volgens de kalenderleeftijd. Het emotionele ontwikkelingsniveau heeft echter wel gevolgen voor de manier waarop seksuele gevoelens worden beleefd en geuit.
In het hoofdstuk “Seksuele en emotionele ontwikkeling bij mensen met een verstandelijke beperking” in het Handboek emotionele ontwikkeling & verstandelijke beperking beschrijven Jolanda Vonk en Welmoed Visser-Korevaar hoe je de seksualiteit per ontwikkelingsniveau kunt ondersteunen.
Volgens Jolanda Vonk en Welmoed Visser-Korevaar hoort aandacht voor het ondersteunen van seksuele gezondheid thuis in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking. Kennis van de emotionele ontwikkeling is een goede basis om de seksuele hulpvraag van mensen met een verstandelijke beperking goed te kunnen begrijpen en daarmee de seksuele gezondheid te bevorderen.
FORTIOR organiseert twee scholingen over de seksuele en emotionele ontwikkeling bij mensen met een verstandelijke beperking:
Over de wijze waarop de seksuele ontwikkeling bij mensen met een verstandelijke beperking verloopt en instrumenten om de seksuele ontwikkeling in kaart te brengen. Daarnaast is er aandacht voor de samenhang tussen emotionele ontwikkeling en seksuele ontwikkeling ten behoeve van het stimuleren van de seksuele gezondheid. Lees meer over deze studiedag
Over het verband tussen seksuele en emotionele ontwikkeling. Aan de hand van casussen (van deelnemers zelf) wordt uitgediept hoe de seksuele gezondheid van mensen met een verstandelijke beperking bevorderd kan worden. Daarnaast worden adviezen gegeven voor bejegening en hoe je een gesprek over seksualiteit kunt voeren. Lees meer over deze studiedag
Bronvermelding
Deze blog is gebaseerd op:
Visser-Korevaar, W. & Vonk, J. (2017). Seksuele en emotionele ontwikkeling bij mensen met een verstandelijke beperking. In J. de Bruin, J. Vonk, A. van den Broek & B. Twint (Red.), Handboek emotionele ontwikkeling & verstandelijke beperking. Amsterdam: Boom