Aantal keer bekeken: 3017 views
Zelfregulatie is een breed begrip waarvan verschillende definities bestaan. Daarnaast bestaan er verschillende vormen van zelfregulatie. In de wetenschappelijke literatuur worden de volgende drie vormen onderscheiden: emotieregulatie, gedragsregulatie en cognitieve regulatie. Ook andere vormen van regulatie komen voor, zoals spanningsregulatie, affectregulatie, regulatie van arousal of regulatie van seksualiteit.
Zelfregulatie is belangrijk voor een goede psychische gezondheid, een optimale ontwikkeling en sociale redzaamheid. Dit is niet alleen relevant voor het individu, maar ook voor de samenleving als geheel. Zelfregulatie op individueel niveau is namelijk onmisbaar voor een leefbare samenleving. Lees meer over het belang van zelfregulatie in deze blog
In deze blog lees je enkele voorbeelden van methoden die je cliënt met een verstandelijke beperking kunnen helpen bij zelfregulatie.
Volledige zelfregulatie is de eindfase van de ontwikkeling. Opvoeders en begeleiders zullen eerst extrinsieke regulatie en co-regulatie moeten toepassen, voordat het kind zichzelf kan reguleren. Co-regulatie betekent, dat ouders, door hun kind te helpen ongemakken te overwinnen, een emotioneel evenwicht herstellen. Hierdoor dragen ze bij aan de ontwikkeling van de zelfregulatie van hun kind. Een aantal mensen met een verstandelijke beperking zal hun hele leven een vorm van extrinsieke regulatie en co-regulatie nodig hebben.
Een uitdagende vraag is hoe de zelfregulatie bij cliënten optimaal bevorderd kan worden. Daarvoor zijn een groot aantal concrete, praktijkgerichte interventies ontwikkeld. Hieronder lees je vier voorbeelden van interventies waarmee je cliënten met een verstandelijke beperking kunt ondersteunen bij hun zelfregulatie. Met deze interventies zijn goede ervaringen opgedaan.
Ook ervaringen in het leven van een mens spelen een rol bij de ontwikkeling van zelfregulatie. Elke interactie, iedere ervaring heeft invloed op de ontwikkeling van de hersenen. Dit heet neuroplasticiteit. Hersenen zijn gemaakt om zich te ontwikkelen door blootstelling aan prikkels. Dit geldt ook voor mensen met een ontwikkelingsbeperking: ook hun hersenen veranderen door wat ze meemaken. Vooral plezierige ervaringen doen het in dit verband goed. Dit geldt ook voor de toepassing van interventies: leren moet leuk zijn!
app SignaLEREN
Veel jongeren en volwassenen met een verstandelijke beperking hebben moeite met omgaan met spanning. Als er verkeerd met spanning wordt omgegaan, kan dit leiden tot woede of verdriet. Ieder mens gaat anders om met spanning. En bij iedereen zit er een periode tussen het zich goed voelen en escaleren. De app signaLEREN heeft twee functies: Allereerst helpt het bij het signaleren van spanning. Vervolgens kan de app helpen om spanning te reguleren. De app geeft verschillende opties voor het reguleren van spanning, bijvoorbeeld het kijken van een filmpje, het luisteren van muziek of het doen van een spelletje. De cliënt kan met de app zelf zijn spanning reguleren of hulp vragen aan een begeleider, ouder of leerkracht. De app kan op maat worden ingesteld zodat het past bij de behoeften van de cliënt.
Affectregulerende Vaktherapie
Om op te groeien tot een gezonde volwassene, die zijn emoties begrijpt en zijn gedrag kan reguleren, heeft een kind een veilige gehechtheidsrelatie nodig en affectregulatie door een ander. Kinderen leren zichzelf begrijpen doordat ze begrepen worden en ze leren zichzelf kalmeren en bijsturen als ze eerst ervaren hebben dat ze gekalmeerd en bij- gestuurd zijn. Soms is het lastig voor ouders om deze veilige gehechtheidsrelatie op te bouwen, bijvoorbeeld doordat het kind allerlei beperkingen heeft. Als een kind structureel niet krijgt wat het nodig heeft, dan ontwikkelt het overleefgedrag. Het kind en zijn omgeving kunnen in een negatieve spiraal terecht komen.
Affectregulerende Vaktherapie (ArVT) is een ervaringsgerichte behandeling met als doel de zelfregulatie van kinderen met gedrags- en emotionele problemen te verbeteren. Door samen met de therapeut vaktherapeutische activiteiten te doen, gericht op het waarnemen en delen van gevoelens en gedachten, leert het kind te verwoorden wat het doet, voelt en denkt. Opvoeders en leerkrachten worden actief betrokken bij de behandeling.
Mindfulness
Voor mensen met een verstandelijke beperking zijn er weinig therapievormen beschikbaar waarmee zij zelf klachten kunnen verminderen. Zo is voor het maken van een ontspannende wandeling of het beoefenen van sport vaak begeleiding nodig. Als mensen het gevoel hebben dat zij zelf hun klachten kunnen beïnvloeden, dan draagt dit bij aan de vermindering van deze klachten. Mindfulness biedt een aantal praktische handvatten waarmee mensen zelf invloed kunnen uitoefenen op hun klachten.
Mindfulness (achtzaamheid) vindt zijn oorsprong is het Boeddhisme. Het is een gemoedstoestand die getypeerd wordt door de bewustwording van de eigen fysieke ervaringen, gevoelens en gedachten, zonder onmiddellijk over te gaan op automatische reacties. Een niet oordelende houding en acceptatie zijn belangrijke aspecten van mindfulness. Mindfulness vraagt weinig vaardigheden op het vlak van communicatie, “theory of mind” en generalisatie. Dit maakt het een geschikte therapievorm voor mensen met een ontwikkelingsbeperking, zoals mensen met autisme en/of een verstandelijke beperking. In de zorg voor mensen met een lichte tot matige verstandelijke beperking wordt mindfulness in aangepaste vorm gebruikt. Bestaande oefeningen worden verkort, vereenvoudigd en aangepast in taalgebruik.
FloorPlay
Emoties zijn mede verantwoordelijk voor wat mensen denken; ze geven richting aan wat iemand doet en ze geven betekenis aan ervaringen. Hierdoor zorgen emoties ervoor dat mensen hun gedrag beheersen, hun ervaringen opslaan en organiseren, nieuwe ervaringen opdoen, problemen oplossen en nadenken. Gevoelens zijn de regisseur van het gedrag. Door emoties krijgen dingen betekenis. Veel kinderen (en volwassenen) die speciale aandacht nodig hebben, missen deze regisseur. Ze hebben hulp van buitenaf nodig om de emotie te herkennen en een plek te geven. Ze hebben dus ook hulp nodig om hun onderliggende wensen, verlangens of emoties te koppelen aan gedrag, of aan woorden die ze kunnen overbrengen. Doordat het kind vaak zelf niet weet wat hij voelt, kan hij dit ook niet gericht overbrengen. Zijn gedrag wordt niet begrepen. Dit kan leiden tot frustraties en probleemgedrag.
FloorPlay gebruikt onder andere plezier en de emoties van het kind als ingang om ontwikkeling te stimuleren. FloorPlay neemt drie aspecten die een rol spelen bij de ontwikkeling in ogenschouw: 1) Ontwikkeling, uitgedrukt in zes mijlpalen, 2) Individuele verschillen zoals biologische aanleg en sensorische informatieverwerking, 3) Relatie en ondersteuning afgestemd op de behoeften van het kind.
FORTIOR is gespecialiseerd in het organiseren van trainingen voor professionals die werken met mensen met een verstandelijke beperking. Bekijk hier ons volledige aanbod
Bronnen:
Lezing Max Felzer tijdens symposium (zelf)regulatie en verstandelijke beperking: https://www.fortior.info/symposia/zelfregulatie-en-verstandelijke-beperking/
Lezing Jan Gielen tijdens symposium (zelf)regulatie en verstandelijke beperking: https://www.fortior.info/symposia/zelfregulatie-en-verstandelijke-beperking/
Webpagina: https://www.koraal.nl/extra-informatie/aanbod/signaleren
Webpagina: http://www.affectregulerendevaktherapie.nl/
Weblog: https://www.fortior.info/blogs/werkt-mindfulness-ook-bij-mensen-met-een-verstandelijke-beperking/
Syllabus studiedag: Via emoties ontwikkeling stimuleren op 1 november 2019