FORTIOR versterkt jouw kennis en kunde
Meer informatie
Let op! Beperkt aantal plaatsen beschikbaar.
Aantal keer bekeken: 1698 views
Waar kun je op letten als je cliënten wilt ondersteunen bij hun seksuele zelfregulatie?
Regulatie speelt een belangrijke rol bij seksueel functioneren van mensen, in het bijzonder bij de seksuele beleving en seksueel gedrag. Als iemand problemen heeft met zelfregulatie in het algemeen dan is het ook waarschijnlijk dat deze persoon moeite heeft met seksuele zelfregulatie. Voor veel mensen met een verstandelijke beperking is zelfregulatie (en dus ook seksuele zelfregulatie) een uitdaging. Volgens Paulien van Doorn (seksuoloog) hebben deze cliënten recht op ondersteuning bij seksuele zelfregulatie van de professionals om hen heen. In deze blog wordt vooral ingezoomd op de emotieregulatie in relatie tot seksualiteit.
Bij seksualiteit spelen emoties een belangrijke rol. Emoties zijn in de loop van de evolutie ontwikkeld om met belangrijke levenstaken om te gaan. Dit geldt ook voor seksualiteit. Seksualiteit is in de loop der tijd ontstaan als de meest geschikte manier van omgaan met voortplanting als levenstaak.
Lang werd gedacht dat seksueel verlangen een oerdrift was. Iets wat vanzelf naar boven komt. Uit
een onderzoek van Stephanie Both in 2004 blijkt het tegenovergestelde: seksueel verlangen staat niet aan het begin van het seksuele proces, maar is daar de uitkomst van. Centraal in het seksueel systeem staat het emotiesysteem, dat de genitale doorbloeding opwekt, maar ook het motivatiecircuit wakker schudt.
Seksualiteit roept emoties op. Denk hierbij aan positieve emoties zoals: lust, plezier en een gevoel van verbondenheid. Seksualiteit gaat ook gepaard met negatieve emoties zoals schaamte, verlegenheid of angst. De tegenstrijdige emoties bij seksualiteit kunnen behoorlijk verwarrend zijn.
Voor mensen met een verstandelijke beperking is het vanwege achterstanden in hun cognitieve en emotionele ontwikkeling een extra moeilijke opgave om emoties te reguleren. Als emotieregulatie niet goed lukt, dan kunnen deze emoties hen (en hun partner) overspoelen. Voor ieder mens is het een opgave om te leren omgaan met emoties. Bewustzijn van je emoties is een voorwaarde om emoties te kunnen reguleren. Daarnaast heb je een coping strategie nodig, bijvoorbeeld erover praten.
Voor een aantal mensen met een verstandelijke beperking is het lastig om emoties te herkennen. Ze kunnen hiervoor tot op zeker hoogte wel handvatten krijgen. De meeste mensen met een verstandelijke beperking zullen in meer of mindere mate ondersteuning nodig hebben bij het reguleren van emoties.
Mensen met een verstandelijke beperking zijn net als ieder ander seksuele wezens. Bij de ondersteuning bij seksuele zelfregulatie is het belangrijk om te weten op welke punten de seksuele ontwikkeling van cliënten verschilt dan wel overeenkomt met die van mensen zonder beperkingen. De fysieke seksuele ontwikkeling van mensen met een verstandelijke beperking verloopt grotendeels vergelijkbaar als de ontwikkeling van mensen zonder beperkingen. Bovendien hebben ze ongeveer dezelfde seksuele interesses en worden ze even vaak verliefd. Ze lopen echter wel tegen een aantal specifieke belemmeringen op die een risico kunnen vormen voor de seksuele ontwikkeling. Op de eerste plaats verloopt de Sociaal-emotionele ontwikkeling bij verstandelijk beperkte jongeren veel langzamer dan bij normaal begaafde jongeren, waardoor er op een gegeven moment een verschil ontstaat tussen wat iemand fysiek gezien ‘kan’ en sociaal-emotioneel ‘aankan’.
Daarnaast is het voor mensen met een verstandelijke beperking lastiger om goede informatie over seksualiteit te vergaren, bijvoorbeeld omdat de omgeving hen niet als seksueel ziet, omdat reguliere informatie voor hen minder toegankelijk is of omdat ze reguliere informatie minder goed begrijpen. Vaak hebben jongeren met een verstandelijke beperking dus minder kennis over seksualiteit dan mensen van hun leeftijd zonder beperkingen.
Ook zijn mensen met een verstandelijke beperking afhankelijk van ondersteuning waardoor ze minder autonomie en privacy hebben. Een aantal cliënten is bovendien niet mobiel. Hierdoor hebben ze minder ruimte om te experimenteren dan hun leeftijdsgenoten.
Voor een goed begrip van het functioneren van mensen met een verstandelijke beperking is het nodig inzicht te hebben in de kwaliteit van hun zelfregulatie en in de mogelijkheden tot adaptatie. Hiervoor is kennis nodig van de emotionele en persoonlijkheidsontwikkeling en van de basale emotionele behoeften van de persoon. Vanuit dit inzicht kan adequate ondersteuning worden geboden. Kennis van emotionele ontwikkeling voegt een nieuw en onmisbaar aspect toe aan de seksuele hulpverlening bij mensen met een verstandelijke beperking. Want deze kennis is nodig voor het beter begrijpen en begeleiden van seksuele hulpvragen van mensen met een verstandelijke beperking. Als je weet wat het emotionele ontwikkelingsniveau van de cliënt is in relatie tot zijn seksuele ontwikkeling, kun je zorgen voor een beter afgestemde bejegening waardoor de persoon kan groeien in zijn ontwikkeling. En dit draagt weer bij aan de seksuele gezondheid van de persoon.
Mensen met een verstandelijke beperking zijn kwetsbaar. Het is echter belangrijk om ook de ontwikkeling van autonomie en veerkracht bij hen te stimuleren. Door meer veerkracht kunnen ze beter omgaan met stress en emoties. Dit stimuleert hun zelfvertrouwen en sociale vaardigheden. Voor het ontwikkelen van veerkracht is ondersteuning vanuit de omgeving nodig die ook gericht is op de sterke kanten van de cliënt met een verstandelijke beperking. Zo kunnen zij hun eigen kracht ontwikkelen en beter leren omgaan met hun kwetsbaarheid.
FORTIOR heeft in 2020 het symposium “Bevorderen van zelfregulatie bij mensen met een verstandelijke beperking” georganiseerd. Paulien van Doorn heeft in het middag programma de praktische workshop “Seksuele zelfregulatie, dat doet iedereen” verzorgd.
Verder kon je kiezen uit meerdere praktische workshops. Bekijk hier het overzicht van sprekers en hun lezingen/workshops.
Bronnen
Doorn, van, P. & Janssen, S. (2008) Praten over Seks. Methode voor het ondersteunen van mensen met een verstandelijke beperking bij hun seksuele ontwikkeling. Antwerpen/Aperldoorn: Garant
Došen, A (2018) Promotietekst symposium (zelf)regulatie en verstandelijke beperking.
Schipper, de, S (2004) Van Seks krijg je zin. Een promovenda in Amsterdam ontrafelde het raderwerk van het seksuele verlangen. Artikel in Volkskrant Bekijk het artikel hier>>
Visser-Korevaar, W. & Vonk, J. (2017). Seksuele en emotionele ontwikkeling bij mensen met een verstandelijke beperking. In J. de Bruin, J. Vonk, A. van den Broek & B. Twint (Red.), Handboek emotionele ontwikkeling & verstandelijke beperking. Amsterdam: Boom
Website www.seksuelevorming.nl: https://www.seksuelevorming.nl/onderwijssoort/voortgezet-speciaal-onderwijs/seksuele-ontwikkeling/verstandelijke-beperking