Voor het reguleren van stress en ongemak is een baby afhankelijk van zijn/haar ouders/verzorgers. Doordat een ouder helpt voorkomen dat de stress te hoog oploopt, dus doordat de ouder helpt om stress te reguleren, ontwikkelt het kind de vaardigheden voor zelfregulatie. Een sensitieve ouder/verzorger zal de emoties van het kind spiegelen, door te handelen en daarbij vooral ook door emoties te verwoorden. Hierdoor helpt de ouder om de emoties in goede banen te leiden en worden emoties gereguleerd. Door co-regulatie leert het kind vervolgens zelfregulatie.
Echter, wanneer er kind-factoren zijn waardoor de ouder/verzorger zich er niet van bewust is dat co-regulatie nodig is, weet de ouder niet dat hij/zij op dat moment stress moet reguleren. Met andere woorden, wanneer een kind een ernstige verstandelijke beperking (EMB) heeft, en het ‘lezen’ van de signalen van stress voor de ouder/verzorger heel moeilijk is, staat co-regulatie onder druk. En wanneer een kind met een visuele beperking zich bijvoorbeeld van de ouder afwendt, “weg kijkt”, maar in feite zijn “oor” naar de ouder toe draait om goed te kunnen luisteren, kan zo’n signaal geïnterpreteerd worden als “mijn kind wil niet dat ik hem troost”. Doordat de ouder het kind op die momenten dan geen troost biedt, zal het kind niet of moeizamer tot zelfregulatie komen.
Om signalen van stress beter te signaleren en adequaat te helpen reguleren hebben we de afgelopen jaren diverse producten ontwikkeld: bijvoorbeeld het boekje “Vertrouwensrelatie voor Ontwikkeling”, de EMB HiSense app, de “Aansluiten en Stimuleren” checklist en de “slimme sok”. Tijdens deze presentatie zal het belang van co-regulatie bij personen met een EMB worden besproken en zullen de hulpmiddelen voor co-regulatie bij deze doelgroep worden toegelicht.
Paula Sterkenburg is gz-psycholoog/onderzoeker bij Bartiméus en universitair docent/onderzoeker bij de Vrije Universiteit Amsterdam, Faculteit Gedrags- en Bewegingswetenschappen, afdeling Ontwikkelingspedagogiek. Als zodanig is zij tevens coördinator van de Academische Werkplaats ‘Sociale relaties en gehechtheid’ van Bartiméus – Vrije Universiteit Amsterdam. Ze promoveerde in 2008 op het onderzoek: ‘Intervening in Stress, Attachment and Challenging Behaviour: Effects in Children with Multiple Disabilities’. De VGN kende haar de 1e VGN Gehandicaptenzorgprijs (2007) toe voor de manier waarop zij een brug heeft weten te slaan tussen onderzoek en praktijk. In 2012 werd aan haar de Han Nakkenprijs van de Rijksuniversiteit Groningen toegekend voor de meest opmerkelijke praktijkprestatie in dat jaar: het werkboekje ‘Vertrouwensrelatie voor ontwikkeling’. In 2013 had zij het winnende voorstel in de prijsvraag van het Fonds NutsOhra & Vilans, met een APP met betrekking tot het thema: “Vergroten van eigen invloed en regie voor en door mensen met ernstig meervoudige beperkingen (EMB)”. Daarna hebben andere producten op shortlists gestaan voor verschillende prijzen. Ze is (mede)auteur van boeken en wetenschappelijke publicaties en onderzoeker op het gebied van sociale relaties en ICT voor mensen met een visuele en/of verstandelijke beperking.