Aantal keer bekeken: 6775 views
Het hart en brein wisselen informatie met elkaar uit. De laatste tijd worden er door onderzoekers aanwijzingen gevonden dat het hart(ritme) een belangrijke rol speelt bij de beleving van emoties en stress. De methode Hartcoherentie biedt een aantal eenvoudige oefeningen waarmee mensen hun hartritme kunnen beïnvloeden. Dit heeft een aantal mensen geholpen om beter emoties te reguleren en stress te hanteren. In deze blog lees je meer over de wisselwerking tussen het hart en brein, de methode hartcoherentie en hoe deze methode kan worden toegepast in de gehandicaptenzorg.
Ons hart is meer dan alleen een spier die bloed rond pompt. Een hart bevat namelijk zenuwcellen (neuronen) net als de hersenen. Daarnaast produceert het zeven hormonen. Een menselijk hart heeft dus een eigen zenuwstelsel. Het produceert zijn eigen neurotransmitters en heeft een eigen geheugen. Het hart kan gezien worden als een gespecialiseerd brein dat specifieke informatie verwerkt.
Het hart en het brein wisselen signalen met elkaar uit. Het hart stuurt signalen naar het brein en andersom.
In het verleden werd door artsen en wetenschappers gedacht dat een hartritme regelmatig hoort te zijn. Tegenwoordig bestaat het inzicht dat niet iedere hartslag hetzelfde is. En dat is heel gezond. Het hartritme varieert heel subtiel op basis van zowel interne als externe informatie.
De hersenen en organen reageren op de aanpassingen in het hartritme. De organen trekken samen op basis van de druk waarmee het bloed door het lichaam stroomt. Daarnaast geven organen en hersenen signalen terug aan het hart waardoor het hartritme kan veranderen.
Ook de mate van activiteit of rust heeft invloed op het hartritme. Als er actie van het lichaam wordt gevraagd dan gaat het hart sneller kloppen. Tijdens ontspanning wordt het hartritme juist weer rustiger. Tijdens deze rustmomenten kan het lichaam zich herstellen. Het is dus heel belangrijk dat de mate van activiteit (stress) en rustmomenten met elkaar in evenwicht zijn. Dit is bij veel mensen niet het geval omdat ze voortdurend onder druk staan op het werk en in hun privéleven.
De variatie in hartritme wordt HRV (heart rate variability) genoemd. Sommige artsen en wetenschappers zien de HRV als een belangrijke gezondheids- en fitheidsindicator. Het zegt iets over de flexibiliteit van lichamelijke functies en over je mogelijkheden om op stress of een veranderende omgeving te reageren.
Uit onderzoek van Heartmath is gebleken dat emoties de grootste invloed hebben op de variatie in je hartritme. Emotionele stress (zoals boosheid, frustratie en onrust) zorgen voor hartritme patronen die grillig en chaotisch zijn. Dit wordt een “incoherent” hartritme patroon genoemd. Het bloed wordt dan schoksgewijs door de aderen gepompt waardoor het lichaam inefficiënt functioneert. In deze toestand ben je minder goed in staat om na te denken of informatie te verwerken.
Bij positieve emoties ziet het hartritme er vloeiend en regelmatig uit. Dit wordt “hartcoherentie” genoemd. Je lichaam functioneert met een coherent hartritme beter en efficiënter. Daarnaast voel je je beter en je bent beter in staat om te denken en te leren.
De signalen die gegenereerd worden door het hartritme (en dus door het hart naar het brein worden gestuurd) hebben een belangrijke invloed op de kwaliteit van onze emoties. Hartritme is mede bepalend voor de goede werking van perceptie en cognitieve functies.
Veel mensen met een verstandelijke beperking hebben veelvuldig te maken met negatieve emoties en chronische stress. Hiervoor zijn verschillende oorzaken te noemen, zoals bijvoorbeeld hechtingsproblematiek, een begeleidingsstijl die niet aansluit bij de basale emotionele behoeften of traumatische ervaringen. Als dit lang duurt dan kan dit leiden tot probleemgedrag, psychiatrische stoornissen en lichamelijke ziekten.
Een hartslag produceert zowel een elektrisch als een magnetisch veld. Beide kunnen veranderen met elke hartslag. Dit elektrische en magnetische veld kunnen worden waargenomen door andere mensen. Onze emotionele gemoedstoestand beïnvloedt zo ook de gemoedstoestand en stressniveau van andere mensen.
Zeker cliënten met een laag emotioneel ontwikkelingsniveau zijn gevoelig voor stemmingen bij hun begeleiders. Op het moment dat een begeleider gestrest is of niet goed in zijn vel zit, levert dit voor kwetsbare cliënten een hoop spanning op.
Mensen kunnen niet direct hun hartritme beïnvloeden. Dit wordt immers geregeld door het autonome zenuwstelsel. Echter via je ademhaling kun je wel invloed uitoefenen op je hartritme. Daarnaast kun je bewust aan positieve ervaringen terugdenken die een positief gevoel oproepen.
De methode “Hartcoherentie” heeft een aantal eenvoudige oefeningen waarmee je je zelf kunt trainen om je hartritme te beïnvloeden. Daarnaast heeft de methode een aantal computerprogramma’s en apps ontwikkeld waarmee je bijvoorbeeld het effect ademhaling op je lichaam kunt zien.
Door de eenvoud in technieken is de methode “hartcoherentie” ook heel goed toepasbaar in de gehandicaptenzorg. Op de eerste plaats kunnen begeleiders de methode gebruiken om hun eigen stress en emoties te reguleren. Hierdoor kun je als begeleider met meer aandacht aanwezig zijn en ben je beter in staat om een veilige omgeving te creëren voor kwetsbare cliënten.
Op de tweede plaats kan hartcoherentie heel goed bruikbaar zijn bij cliënten met een lichte of matige verstandelijke beperking. Zij kunnen met de eenvoudige technieken leren om hun emoties en stress te reguleren. Daarnaast kan de methode door de inzet van apps op de mobiele telefoon ook heel aantrekkelijk (en stoer) zijn voor pubers of jongvolwassenen.
De technieken die worden toegepast bij de methode hartcoherentie verschillen van ontspanningsoefeningen of meditatie. Dit zijn overigens ook hele goede manieren om tot rust te komen. Voor ontspanningsoefeningen en meditatie is het vaak nodig om je even af te sluiten van de buitenwereld. Bij hartcoherentie hoeft dit niet, het kan op elk moment worden toegepast. Zeker op drukke momenten is hartcoherentie praktischer dan bijvoorbeeld meditatie.
FORTIOR is gespecialiseerd in het organiseren van trainingen voor professionals die werken met mensen met een verstandelijke beperking. Bekijk hier ons volledige aanbod
Bronnen:
Praktijk voor stressmanagement, Wat is Hartcoherentie: https://www.stress-hartcoherentie.nl/watis-hartcoherentie/
Grenswetenschap.nl, een paar curieuze feiten over ons hart: https://www.grenswetenschap.nl/permalink.asp?i=1143
GGZ Groep, Hartcoherentietraining: https://www.ggzgroep.nl/behandeling/hartcoherentie-training
Early Childhood Development and Learning: What New Research on the Heart and Brain Tells Us about Our Youngest Children: https://www.heartmathbenelux.com/doc/Paper_Early_Chil_Dev%20Pribham%20&%20Rozman.pdf