Terug naar het overzicht

Symposium De kracht van mogelijkheden: de capabilitybenadering in de zorg voor mensen met een beperking

30 sep 2021
Plaats
Online
  • Het symposium van 30 september 2021 is geannuleerd.
  • deelnemen op locatie in Nijkerk of via een livestream
  • sprekers: Petri Embregts, Jac van der Klink, Wil Buntinx, Janny Beernink, Erik Jansen, Annica Brummel, Jan-Pieter Teunisse en Jac de Bruijn (moderator).
  • Inhoud: Hoe kun jij als professional voor cliënten met een verstandelijke beperking de voorwaarden scheppen zodat deze hun mogelijkheden voor ontwikkeling en welzijn kunnen benutten.  Dit symposium gaat over de betekenis van de capabilitybenadering voor de praktijk van de zorg.
  • accreditatie: wordt aangevraagd bij accreditatiebureau NIP K&J / NVO OG (geldt na toekenning ook voor SKJ).

De inschrijfkosten bedragen € 195,00 inclusief koffie/thee en lunch. De deelnameprijs voor het volgen van het congres via de livestream is € 169,50. FORTIOR is vrijgesteld van BTW.

“De nadruk ligt op de mogelijkheden die iemand ter beschikking heeft om bij te (kunnen) dragen aan een goed leven. De focus ligt op de condities die vervuld moeten zijn om te kunnen streven naar een goede kwaliteit van leven.”

– Wil Buntinx (2020) –

In de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking vormen waarden als eigen regie, empowerment, participatie en inclusie voorname elementen in visie, beleid en praktijk. Deze waarden bepalen in hoge mate de kwaliteit van leven van mensen met een verstandelijke beperking. Het realiseren van die waarden kan alleen als er in de context ook de benodigde voorwaarden aanwezig zijn. Die voorwaarden faciliteren een doelgerichte, persoonsgerichte ondersteuning. En dat is precies waar de capabilitybenadering  over gaat: menselijk welzijn bevorderen door voorwaarden te scheppen voor (keuze)vrijheid en ontwikkeling, afgestemd op het individu. Die voorwaarden betreffen bij voorbeeld de mogelijkheden (opportunities) om keuzes te realiseren, om deel te nemen aan het maatschappelijk leven of om zinvol werk of dagbesteding te hebben.

Binnen de capabilitybenadering moeten “mogelijkheden” worden gezien in het perspectief van wat iemand kan worden. Dat betekent dat bij mensen met een verstandelijke beperking niet alleen wordt gekeken naar de ondersteuning die ze ontvangen maar ook naar wat ze zelf kunnen bijdragen aan het bevorderen van hun levenskwaliteit. Mensen met een verstandelijke beperking mogen niet alleen worden gezien als cliënten maar als mensen die geëngageerd zijn in het realiseren van hun mogelijkheden met eigen motivatie en initiatief.

Om kwetsbare mensen een waardig leven te kunnen bieden, is het nodig om op zoek te gaan naar wat mensen zelf waardevol vinden. Dat lijkt een open deur en klinkt gemakkelijk, maar is dat zeker niet! Zeker voor mensen met een (ernstige) verstandelijke beperking, autisme, verslavingsproblematiek of bij mensen met een ernstige psychiatrische stoornis is dat niet evident. Veel mensen weten zelf ook niet goed wat ze willen en zullen daardoor de neiging hebben om sociaal wenselijke antwoorden te geven.

 

De capability benadering in de ondersteuning van mensen met een verstandelijke beperking

De capabilitybenadering is als breed richtinggevend kader van belang voor de zorg. Samen met het CB-SD Vlaams-Nederlands Netwerk wordt dit congres georganiseerd met als centrale vraag: hoe kan de capabilitybenadering  zinvol en effectief voor mensen met een verstandelijke beperking worden ingezet?

 

Hybride symposium

Dit symposium kun je zowel fysiek als online bijwonen.

Als je online deelneemt dan heb je een laptop of PC nodig met camera, microfoon en luidsprekers. Er wordt gebruik gemaakt van het programma Webex of Zoom.

Bij de fysieke bijeenkomst houdt FORTIOR zich aan de richtlijnen van het RIVM die op dat moment gelden. We vragen van jou als deelnemer dat jij je ook aan deze richtlijnen houdt.

 

Inhoud van het programma

Diverse facetten
Het ochtenddeel van het programma gaat over diverse facetten van de capabilitybenadering en over de vraag waarom het zinvol is om die benadering als inspiratiebron voor ondersteuning en welzijn te benutten.

Toepassingsmogelijkheden
De middag is ingericht voor toepassingsmogelijkheden van de capabilitybenadering, ofwel hoe kunnen professionals de capabilitybenadering  in de dagelijkse praktijk toepassen bij de ondersteuning van kinderen, jeugdigen en volwassenen met een beperking? Tijdens het middagprogramma kun je 2 workshops kiezen waaraan je wilt deelnemen:

Ronde 1 (van 13:30 tot 15:00)

  1. Floreren: hoe krijgt de capability benadering vorm in de praktijk en zorg? Janny Beernink
  2. Op zoek naar verborgen verschillen: de capability benadering in het sociaal domein Erik Jansen

 

Ronde 2 (van 15:15 tot 16:45)

  1. Menswaardig leven voor mensen met een lichte verstandelijke beperking Annica Brummel
  2. Capability benadering en autisme Jan-Pieter Teunisse

 

Je gaat na het symposium naar huis met een helder idee van wat capabilitybenadering is en je hebt kennis gemaakt met verschillende toepassingsmogelijkheden van de capabilitybenadering.

 

Stand van CB-SD Vlaams-Nederlands Netwerk

Het CB-SD Vlaams-Nederlands Netwerk zal met een stand onder leiding van Collin den Braber aanwezig zijn om informatie te verstrekken over het netwerk. In de stand zijn diverse publicaties over de capabilitybenadering  verkrijgbaar, waaronder het boek De capabilitybenadering  in het sociaal domein. Een praktijkgerichte kennismaking.

Ochtend
09:30

Opening

Jac de bruijn

Moderator
09:45

Waarom is de capability benadering aantrekkelijk voor een moderne kijk op zorg?

Jac van der Klink
10:35

De capability benadering: een manier om vorm te geven aan zelfbepaling en participatie

Petri Embregts

Gelegenheid voor vragen
11:25

Pauze
11:40

Capability benadering en Kwaliteit van Bestaan

Wil Buntinx

Gelegenheid voor vragen
12:00

Afsluiting van het ochtendprogramma

Jac de Bruijn

Moderator
12:30

Lunch
 
Middag
13:30

Je kunt kiezen uit de workshops:

  1. Floreren: hoe krijgt de capability benadering vorm in de praktijk en zorg? Janny Beernink
  2. Op zoek naar verborgen verschillen: de capability benadering in het sociaal domein Erik Jansen
15:00

Pauze
15:15

Je kunt kiezen uit de workshops:

  1. Menswaardig leven voor mensen met een lichte verstandelijke beperking Annica Brummel
  2. Capability benadering en autisme Jan-Pieter Teunisse
16:45

Afsluiting in de workshops
17:00

Einde
Jac de Bruijn is zelfstandig adviseur voor zorg en samenleving, met meer dan 30 jaar ervaring in de zorg, in het bijzonder voor mensen met een beperking. Voormalig lid van de raad van bestuur van Stichting Prisma, hoofd behandeling, GZ-psycholoog en van 2008-2015 werkzaam als docent aan de opleiding Arts Verstandelijk Gehandicapten ErasmusMC, nu verbonden als gastdocent.   Samen met andere auteurs publiceerde hij:
  • Verstandelijke Beperking: definitie en context (2014, met Brian Twint en Wil Buntinx);
  • Handboek emotionele ontwikkeling en verstandelijke beperking (2017, met Jolanda Vonk, Ad van den Broek en BrianTwint);
  • Handboek verstandelijke beperking: vijfentwintig succesvolle methoden (2019 met Brian Twint);
  • Op je blauwe ogen, over verbinden en vertrouwen in de zorg (2020 met Marijke Doevendans en Judith Coolen).

Waarom is de capability benadering aantrekkelijk voor een moderne kijk op zorg?

De capability benadering (CB) is een breed raamwerk dat goed is gefundeerd in onder andere de economie en de (politieke) filosofie. Vanwege haar aantrekkelijke uitgangspunten wordt de benadering inmiddels ook buiten die domeinen breed toegepast, onder andere in onderwijs en zorg. Een van de verrassende en contra-intuïtieve ideeën vanuit de benadering is dat je mensen ongelijk moet behandelen. Dit druist in tegen onze ideeën – en ook tegen veel theorieën - over rechtvaardigheid die ervan uitgaan dat alle mensen gelijk zijn en gelijke middelen moeten krijgen. De CB stelt juist de diversiteit van mensen centraal: niemand is gelijk en mensen moeten dus ongelijke middelen krijgen om uiteindelijk gelijke mogelijkheden te hebben. Dit is een bij uitstek de-stigmatiserend uitgangspunt en één van de aspecten die de capability benadering uitermate geschikt maakt als kader voor een inclusieve samenleving voor mensen die op allerlei aspecten van elkaar verschillen.

Biografie

Jac van der Klink is emeritus professor of mental health and sustainable employability aan Tilburg University,Tranzo. Hij is extraordinary proffessor aan de North West University of South Africa, Optentia. In beide affiliaties staat het capability model centraal en met name de toepassing ervan in werk. De basis daarvan ligt in de periode dat hij hoogleraar was in Groningen en met een consortium van wetenschappers van Nederlandse universiteiten een definitie, een model en een vragenlijst instrument heeft ontwikkeld op basis van het capability model en gericht op duurzame inzetbaarheid in werk. Jac van der Klink is tevens voorzitter van de stichting Disability Studies in Nederland waar het capability model wordt gebruikt als één van de kaders om tot een meer inclusieve samenleving te komen voor mensen met een lichamelijke of geestelijke beperking.

De capability benadering: een manier om vorm te geven aan zelfbepaling en participatie

De samenvatting van haar lezing komt nog.

Biografie

Petri Embregts is bijzonder hoogleraar op de leerstoel ‘Mensen met een verstandelijke beperking: Psychopathologie en behandeling’. Ze geeft leiding aan de Academische Werkplaats Leven met een verstandelijke beperking (Departement Tranzo; Tilburg School of Social and Behavioral Sciences) aan de Universiteit van Tilburg. Als onderzoeker kijkt zij hoe ervarings-, professionele en wetenschappelijke kennis elkaar kunnen versterken, en nieuw ontwikkelde kennis over mensen met een verstandelijke beperking écht van betekenis kan zijn in de dagelijkse praktijk. Naast haar hoogleraarschap is Petri onder andere als voorzitter betrokken geweest bij de ontwikkeling van de Multidisciplinaire Richtlijnen probleemgedrag en gedragsstoornissen bij volwassenen met verstandelijke beperkingen en de Generieke module Psychische Stoornissen en LVB.

De Capability benadering en Kwaliteit van Bestaan

 De Capability benadering is van oorsprong een macro-economische theorie die de kwaliteit van het leven als doel stelt voor de ontwikkeling van de samenleving in plaats van zuiver economische parameters zoals productie-, groei- en winstcijfers. Uitgangspunt is dat de mens fundamenteel is ingebed in een gemeenschap en al­leen zijn leven vorm kan geven in relatie tot medemensen en een maatschappij die om hem geeft. Deze theorie wordt gebruikt om de positie van minderheidsgroepen waaronder mensen met een beperking te versterken. Omdat ook de Capability benadering streeft naar een goede Kwaliteit van Bestaan is het de moeite waard om beide concepten naast elkaar te zetten en te kijken wat de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking kan leren van de Capability benadering.  

Biografie

Dr. Wil Buntinx is gezondheidszorgpsycholoog/FAAIDD met een brede ervaring in zowel praktijk (als psycholoog en directeur van zorginstellingen) als onderzoek (Maastricht University en INSERM). Hij is thans werkzaam als zelfstandig onderzoeker en adviseur op het terrein van kwaliteit in de zorg voor mensen met een beperking (ontwikkelde het VGN Waaier-instrument QualityQube.nl). Wil heeft de handleiding van de Support Intensity Scale (SIS) vertaald en verzorgt cursussen over de SIS. Sedert 1997 is hij lid van de AAIDD commissie die het standaardwerk ‘Intellectual Disability’ samenstelt. In die hoedanigheid werkte hij mee aan eerdere edities van dit handboek en publiceert samen met Robert Schalock, Ruth Luckasson, Marc Tassé, Jim Thompson en Mike Wehmeyer.  

Floreren:  hoe krijgt de capability benadering vorm in de praktijk van zorg?

In deze workshop komt aan de orde wat de capability benadering van Amarthya Sen en Martha Nussbaum kan betekenen in de praktijk van zorg aan mensen met een verstandelijke beperking. Aan de hand van een casus uit de dagelijkse praktijk wordt het proces van ontplooien tot floreren gepresenteerd. Deelnemers gaan samen op zoek in dit proces waarbij hun ervaringen worden beschreven en met behulp van de capabiliy approach nader geduid. Er wordt onderzocht hoe de capability approach concrete handvatten kan bieden voor het beroepsmatig handelen.

Biografie

Janny Beernink is GZ-Psycholoog, senior onderzoeker bij Kroek & Partners en is verbonden aan de Universiteit Twente en het Quality of Life Centre. Ze heeft op verschillende gebieden gewerkt met kinderen, jongeren en volwassenen met zeer diverse en meervoudige beperkingen en is geïnspireerd geraakt door het narratieve waarin zij zich verder heeft gespecialiseerd. De narratieve therapie heeft zij als theoretisch kader gebruikt voor de ontwikkeling van de levensverhalen-interventie Mijn Levensverhaal.  Tevens is zij medeoprichter van het Nederlands-Vlaams Netwerk voor de Capability Approach in het Sociale Domein en maakt zij deel uit het Onderzoekersplatform Disability studies, Inclusie en Belonging. In 2015 is zij gepromoveerd aan de Vrije Universiteit te Amsterdam, Department of Medical Humanities. Haar proefschrift Floreren behelst de zoektocht naar goed leven voor mensen met een ernstige verstandelijke beperking en ernstige gedragsproblemen. De capability approach heeft zij als uitkomst-georiënteerde theorie gebruikt. Floreren betekent voor haar niet de mate van geïntegreerd zijn, maar de mate van verrijking, die de waarde en waardigheid van ieder mens centraal stelt.

Op zoek naar verborgen verschillen: de capability benadering in het sociaal domein

De capability benadering kijkt naar hoe een persoon is ingebed in zijn omgeving en hoe omstandigheden voor een belangrijk deel bepalen of deze persoon daadwerkelijk het leven vorm kan geven zoals hij dat graag wil. Allerlei zaken in je omgeving en je omgang met anderen maar ook je persoonlijke kenmerken beïnvloeden of het je ook echt lukt om die waardevolle mogelijkheden (de zogeheten capabilities) te verzilveren naar daadwerkelijk functioneren. En of je kunt zijn wie je wil zijn en kunt doen wat je wil doen in het leven. Denk daarbij aan geld of aan sociale relaties, maar ook aan de inrichting van je wijk of je woonomgeving, en of je een fysieke of mentale beperking hebt. Maar het kan ook dat je op een minder zichtbare, en misschien wel onbedoelde en onverwachte manier op achterstand staat in vergelijking met andere mensen. Zonder dat we het in de gaten hebben, heb je dan in feite minder kansen om het door jou gewenste leven te leiden dan andere mensen. En dat beschouwen we als niet rechtvaardig. In deze workshop gaan we in subgroepen aan de hand van een of meer voorbeelden in gesprek met elkaar op zoek naar die verborgen verschillen. We kijken daarbij speciaal naar vier manieren waarop die verschillen tot stand kunnen komen: 1. Verschillen in de manier waarop iemand kansen kan verzilveren (conversiefactoren); 2. Ingewikkelde samenhangen tussen waardevolle kanten van het leven (clustering van capabilities en functionings); 3. Het omlaag bijstellen van je verwachtingen in het leven (aangepaste voorkeuren); 4. Het niet zien en erkennen van de verschillende behoeften van mensen (ontkenning van diversiteit). Op basis van het gesprek krijgen we als deelnemers meer inzicht in de ingewikkeldheid van sociale hulp en ondersteuning. We moeten altijd oog houden voor manieren waarop onbedoeld toch weer oneerlijke verschillen ontstaan.

Biografie

Erik Jansen (erik.jansen@han.nl), PhD, is associate lector Capabilities in Zorg en Welzijn aan de Academie Mens en Maatschappij van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen. In zijn onderzoek richt hij zich op welzijn vanuit het perspectief van menselijke mogelijkheden en in het bijzonder op hoe sociale professionals menselijke mogelijkheden kunnen vergroten met behulp van kunst en technologie. Daarnaast werkt hij aan verschillende sociale transformatieprocessen rond welzijn, rechtvaardigheid en duurzaamheid door middel van leren in netwerken. Daarbij bedient hij zich van verscheidene onderzoeksmethoden variërend van actieonderzoek en narratieve methoden tot experimentele studies.

Capabilitybenadering en autisme

De Capabilitybenadering streeft er naar de mogelijkheden te vergroten om een betekenisvol leven te kunnen leiden. Mensen met een autisme hebben echter een andere manier van informatieverwerking, waardoor zij de wereld anders kunnen ervaren. Hulpverlening houdt hier vaak onvoldoende rekening mee, maar benadert de problemen waar de mensen met autisme mee kampen vanuit een ‘neurotypisch’ perspectief. Dit vraagt een voortdurende aanpassing van mensen met autisme aan dit perspectief, waarmee ze hun autistische manier van zijn verloochenen. “Putting on my best normal”, is de veelzeggende titel van een wetenschappelijke publicatie over sociale camouflage bij autisme. Om meer recht te doen aan de atypische manier van betekenisverlening moeten hulpverleners zich leren te verplaatsen in de ervaringswereld van mensen met autisme. Dit kan door je te verdiepen in de andere manier van informatieverwerking, maar vooral door op basis van gelijkwaardigheid elkaar te ontmoeten en met elkaar in gesprek te gaan. Als je een inclusieve samenleving nastreeft, vanuit het idee dat iedereen een burger mag zijn in deze samenleving, dan is een voorwaarde dat je elkaar leert kennen. In het Capability College volgen jongeren met autisme en studenten Social Work en Pedagogiek samen een cursus over betekenisvol leven. De jongeren met autisme doen dit niet in een rol als patiënt of cliënt, maar als student die leert over zijn/haar eigen leven. De studenten Social Work en Pedagogiek leren, door samen met leeftijdgenoten met autisme hetzelfde programma te doorlopen, vanuit eigen ervaring wat het belang is van een betekenisvolle plek in de maatschappij en hoe zij daar later als hulpverlener iets in kunnen gaan betekenen. Die ontmoeting beïnvloedt de beeldvorming en geeft de deelnemers een positieve ervaring met inclusie. In de workshop bespreken we of en hoe dit kan bijdragen aan meer kansen voor mensen met autisme om op een voor hen betekenisvolle manier aan de maatschappij deel te nemen.

Biografie

Dr Jan-Pieter Teunisse  is lector Volwaardig Leven met Autisme aan de HAN University of Applied Sciences in Nijmegen. Daarnaast werkt hij als neuropsycholoog en onderzoeker in het Dr Leo Kannerhuis (onderdeel van Youz-Parnassia Groep), een hoogspecialistisch centrum voor autisme in Oosterbeek. Het lectoraat ziet het als belangrijkste opdracht om met praktijkgericht onderzoek en innovatieve projecten eraan bij te dragen dat meer kennis en inzicht beschikbaar komt voor zowel het onderwijs als de hulpverleningspraktijk, teneinde de voorwaarden te creëren voor een zo volwaardig mogelijk leven voor mensen met autisme en andere burgers in kwetsbare situaties.

Menswaardig leven voor mensen met een lichte verstandelijke beperking

In de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking wordt nog weinig gewerkt vanuit de Capabilitybenadering. In deze workshop vergelijken we benaderingen zoals Quality of Live en Positieve Gezondheid met de Capabilitybenadering. Aan de hand van voorbeelden van onderzoek naar sociale inclusie van mensen met een lichte verstandelijke beperking laten we zien hoe je de Capabilitybenadering kunt toepassen in onderzoek. Vervolgens reflecteren we op toepassingsmogelijkheden voor de praktijk voor zorg voor mensen met een verstandelijke beperking, zoals de koppeling met het Kwaliteitskader Gehandicaptensector en de verbinding met bestaande methoden zoals Toekomstplannen. Tot slot gaan we aan de slag met een gesprekstool vanuit capability perspectief, die ingezet kan worden om mensen met een verstandelijke beperking eigen en waardevolle keuzes te laten maken.

Biografie

Annica is senior onderzoeker bij onder andere het associate lectoraat Capabilities in Zorg en Welzijn van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen. Daarnaast werkt ze als senior onderzoeker bij Pluryn. Ze heeft een achtergrond in samenlevingsopbouw en promoveerde in 2017 op een onderzoek naar sociale inclusie in de wijk van onder andere wijkbewoners met een lichte verstandelijke beperking. Haar onderzoeken richten zich op ‘Betekenisvol contact in de wijk’ en ‘Inclusie’, met aandacht voor de persoon in relatie tot de context. Ze laat zich daarbij inspireren door de capabilitybenadering, zowel in theorie als in toepassingsmogelijkheden voor de praktijk en werkt in verschillende onderzoeken samen met ervaringsdeskundigen.

Doelgroep

  • Psychologen, orthopedagogen, senior begeleiders, sociaal pedagogen, teamleiders en managers die werken met mensen met een verstandelijke beperking in kleine of grote organisaties voor zorg aan mensen met een verstandelijke beperking, GGZ, verslavingszorg en forensische hulpverlening;
  • Leerkrachten, psychologen, orthopedagogen, teamleiders en interne begeleiders in het speciaal onderwijs;
  • Onderzoekers in het veld van de zorg aan mensen met een beperking;
  • Managers en leidinggevenden in de zorg.

 

Voorbereiding en studiebelasting

Het symposium is te volgen zonder voorbereiding.

De studiebelasting bestaat uit het aantal contacturen. In dit geval is dit 6 uur.

 

Accreditatie

Accreditatie wordt aangevraagd bij het accreditatiebureau NIP K&J/NVO OG. Deze accreditatie (geldt na toekenning) ook voor SKJ.

Bij dit symposium is het mogelijk om zowel fysiek als online deel te nemen

Het symposium vindt plaats in:

Vergader- en congrescentrum de Schakel
Oranjelaan 10
3862 CX Nijkerk

Op het terrein van de Schakel kun je gratis parkeren.  Ook kan je vrij parkeren bij het NS-station (P+R) en aan de Oranjelaan kunt u gratis parkeren middels een parkeerschijf (blauwe zone). Een parkeerschijf is verkrijgbaar bij De Schakel. Parkeergarage ‘De Oosterpoort’ is de dichtstbijzijnde overdekte parkeergarage. De ingang is bij de rotonde even voorbij De Schakel. Het parkeertarief van de De Oosterpoort is € 0,80 per uur. Je kunt echter ook een dagkaart tegen een gereduceerd tarief (€ 4,00) bij de Schakel aanschaffen.

Openbaar Vervoer
De Schakel is ook goed per trein te bereiken. Het NS Station ligt op slechts 200 meter afstand van De Schakel en is rechtstreeks te bereiken vanaf de intercitystations Amersfoort, Utrecht en Zwolle (2 x per uur).

Online deelnemen:

Dit symposium is vanuit huis of kantoor te volgen. Het platform dat wordt gebruikt is Zoom of webex. Om de training goed te kunnen volgen is het belangrijk dat je beschikt over een snelle internetverbinding en een laptop of PC met geluidsboxen, camera en microfoon. Een smartphone of tablet zijn minder geschikt voor het volgen van deze training. Bij gebruik van een koptelefoon met microfoontje vermindert achtergrondgeruis. Dit is aan te raden maar in een rustige ruimte is de online bijeenkomst doorgaans goed te volgen.

De de materialen, die je nodig hebt, worden vooraf per e-mail verstuurd. Het digitale certificaat als bewijs van deelname wordt achteraf naar je gemaild.

 

">

Blijf op de hoogte van nieuwe trainingen, ontwikkelingen en onze informatieve artikelen