Fysiek
DOCENT: Anneke Groot
INHOUD: De invloed van je eigen houding als professional op de cliënt met een ontwikkelingsbeperking. Hoe kun je eigen houding zo kiezen dat jouw cliënt echt contact kan ervaren.
Deze studiedag wordt niet meer herhaald. Blijf op de hoogte van de FORTIOR scholingen en meld je aan voor de nieuwsbrief.
Inschrijven nieuwsbriefDe houding van de begeleider speelt een essentiële rol in het maken van contact met de cliënt. Wat dat betreft zijn mensen met een ontwikkelingsbeperking een soort “vergrootglazen”. Dit vanwege de hoge eisen die ze aan het contact stellen. Ze laten hiermee precies zien wat ze nodig hebben.
De basis van Contactgericht Ondersteunen is de (her)ontdekking dat je houding een belangrijk instrument is in de relatie met een cliënt. Deze constatering lijkt een open deur, maar dat is niet zo, omdat de toepassing ervan heel lastig is en vaak niet goed van de grond komt.
In een groot aantal gevallen wordt – bij behandeling of begeleiding – de blik op de methode of cliënt gericht. De houding van de begeleider blijft buiten beeld. Inmiddels is bekend dat de persoonlijke stijl van de hulpverlener bepalend is voor het effect van de hulpverlening. In de visie van Contactgericht Ondersteunen is het belangrijk dat de hulpverlener zijn cliënt respecteert, accepteert en met open vertrouwen tegemoet treedt.
Waar het dus om gaat, is dat je je bewust wordt van je houding. En dat je vervolgens je houding zo kiest dat je cliënt contact kan ervaren. Contact is onmisbaar voor de ontwikkeling en vooruitgang bij de cliënt.
Het gedrag van cliënten kan een positieve of negatieve reactie bij jou als begeleider oproepen. Dat is heel gewoon en vanzelfsprekend. Bij volwassenen echter die een speciale benadering nodig hebben, kunnen gevoelens van irritatie het contact belemmeren. Terwijl dat contact juist met die cliënt en in die situatie heel hard nodig is. Irritaties kunnen ontstaan als bijvoorbeeld je normen worden overschreden of als er getornd wordt aan je grenzen. Jezelf realiseren, dat je deze gevoelens hebt en waar ze vandaan komen, kan je helpen daar op een contactgerichte manier mee om te gaan.
Contactgericht Ondersteunen is een variant op de methode Contactgericht Spelen en Leren (CSL). Deze methode is ontwikkeld door Anneke Groot en wordt vooral toegepast door ouders van kinderen met uitdagingen in het Autistisch Spectrum (AS) om een thuisprogramma op te zetten.
De uitgangspunten van CSL zijn zeer universeel en dus bruikbaar in veel meer situaties dan het gezin. Het gebruiken van de houding en contactelementen uit CSL voor volwassen cliënten in zorg en onderwijsomgevingen noemen we Contactgericht Ondersteunen. De methode wordt uitvoerig in een handleiding beschreven.
Anneke Groot heeft de methode contactgericht ondersteunen bij enkele instellingen geïntroduceerd. Begeleiders zijn enthousiast over de persoonlijke en warme manier waarop Anneke hun bekend maakt met de methode. Ze blijken er voor zichzelf veel van te leren. In de handleiding staan een aantal voorbeelden van het positieve effect van Contactgericht Ondersteunen voor cliënten met een ernstige en met een lichte verstandelijke beperking. In de praktijk blijkt de methode te werken.
Er zijn methodes die de ontwikkeling van het kind of de volwassene willen bevorderen door zich rechtstreeks op die persoon zelf te richten. Ouders en begeleiders hebben bij deze methodes een min of meer functionele rol als trainers. Het aanleren en in stand houden van allerlei vaardigheden staat centraal. Dit is vooral het geval bij gedragstherapeutische interventies zoals de Lovaasmethode (Discrete Trial Training) en communicatietraining.
Anderzijds zijn er methoden die de nadruk leggen op de houding van de ouders en van de professionals zelf en op de relatie van de ouders en de professionals met het kind of volwassene met een ontwikkelingsbeperking. Deze methoden zijn zogenaamde relatiegerichte methoden. Beeldvorming van de persoon en reflectie op de eigen houding zijn essentiële onderdelen van dit type interventies. Contactgericht Spelen en Leren en Contactgericht Ondersteunen zijn relatiegerichte methoden.
Contactgericht Ondersteunen is wat men noemt een holistische methode: de cliënt wordt als één geheel benaderd en aangesproken. We maken hierbij gebruik van wat onderzoekers van relatiegerichte methoden bedacht en gevonden hebben. Om te beginnen denken we, dat cliënten gedrag leren, dat hen in staat stelt weer andere ontwikkelingsstappen te maken. In het Engels heet dit gedrag “pivotal behavior”. Behalve om het kunnen samenwerken met de begeleider gaat het om sociaal-emotionele vaardigheden en motivatie zoals impulsen en emoties onder controle hebben, aandacht kunnen richten, een activiteit kunnen beginnen en stoppen. Dit zijn vaardigheden die onder Executieve Functies vallen en die mensen nodig hebben om hun doen en laten doelgericht te laten verlopen.
Het burgerschapsparadigma sluit prima aan bij de beleving en maatschappelijke positie van jongeren met een ontwikkelingsbeperking. Dit paradigma stelt, dat mensen met een ontwikkelingsbeperking de vrijheid moeten hebben om net als andere mensen hun eigen leven te leiden, hun eigen identiteit te ontdekken en zelf keuzes te maken. Ze zijn dus verantwoordelijk voor hun eigen leven en voor wat ze doen en niet doen. Aansluitend bij deze stellingname spreekt het burgerschapsparadigma van ondersteunen in plaats van begeleiden. Hiermee maakt het paradigma duidelijk, dat niet de hulpverlener verantwoordelijk is voor het doen en laten van zijn of haar cliënt. Voor de naamgeving van de methode is bewust voor ondersteunen gekozen.
De werking van de methode is practicebased. De onderliggende theorieën en onderzoeken waar de methode op gebaseerd is, zijn wetenschappelijk verantwoord: de cliëntcentered theorie van Rogers, het onderzoek van Mahoney & Perales en van Paula Sterkenburg en het werk van Dawson & Guare. Het is de bedoeling om als onderdeel van de behandeling steeds het effect bij de cliënt na te gaan (Routine Outcome Monitoring) en de wetenschappelijke verantwoording een keer in een artikel op te schrijven.
Anneke Groot besteedt tijdens deze studiedag veel aandacht aan de houding van de professional. Hoe kun je bijvoorbeeld omgaan met gevoelens van irritatie die het contact met de cliënt in de weg staan?
Als begeleider bouw je contact op met een doel. Je kunt hiermee de sociale en emotionele ontwikkeling van de cliënt stimuleren. Tijdens de workshop krijg je informatie over concrete technieken om contact te maken als dat minder vanzelfsprekend gaat.
De invalshoek van deze studiedag is dat er een ontwikkelingsaspect zit aan contact: de cliënt wordt zo uitgenodigd en gestimuleerd om aandacht te hebben voor de begeleider en open te staan voor wensen en verwachtingen van andere mensen.
De methode is te gebruiken bij mensen met uiteenlopende achtergrond: autisme, verstandelijke beperking, ernstig meervoudig beperking (EMB), licht verstandelijke beperking (LVG), GGZ. De gemeenschappelijke noemer bij deze mensen met uiteenlopende kenmerken is de vraag van de begeleider “Hoe maak ik contact?”
Anneke Groot (BSW) geeft sinds 2000 trainingen en studiedagen aan ouders, zorgprofessionals en leerkrachten van mensen met autisme (en een verstandelijke beperking). Daarnaast begeleidt ze individuele programma’s van kinderen met autisme, zowel thuis als in professionele settingen. Anneke is ook ervaringsdeskundige. Voor haar jongste zoon met autisme heeft ze een intensief thuisprogramma gehad. Ze heeft diverse trainingen gevolgd van Contactgerichte Methodes, zoals Son-Rise, Growing Minds en Floortime. Daarnaast heeft ze attitudetrainingen gedaan en is ze sociaal pedagogisch hulpverlener.
Anneke heeft de methode Contactgericht Spelen en Leren in Nederland ontwikkeld en stichting Horison opgezet. Anneke heeft haar eigen bureau: Parel in de Oester: ze begeleidt de toepassing van de methode CSL en verzorgt cursussen, lezingen, workshops en de begeleiding van programma’s voor kinderen met autisme.
Anneke Groot is auteur van de volgende boeken:
| Ochtend | |
| 10:00 | Opening |
| 10:15 | Contactgericht Ondersteunen |
| 11:15 | Pauze |
| 11:30 | Contactgericht Ondersteunen |
| 12:30 | Lunch |
| Middag | |
| 13:30 | Toepassingen van Contactgericht Ondersteunen bij het maken van contact |
| 15:00 | Pauze |
| 15:15 | Toepassingen van Contactgericht Ondersteunen aan de hand van casuïstiek |
| 16:30 | Sluiting |
Groot, A. en Broek van den, A. (2012) Contactgericht Ondersteunen Son en Breugel: Fortior Bekijk dit boek hier >>
Dawson, P. en Guare, R. (2010). Executieve functies bij kinderen en adolescenten. Een praktische gids voor diagnostiek en interventie. Amsterdam: Hogrefe uitgevers.
Dawson, P. en Guare, R. (2010). Slim maar… Help kinderen hun talenten te benutten door hun executieve functies te versterken. Amsterdam: Hogrefe uitgevers.
Mahoney, G. & Perales, F. (2003). Using Relationship-Focused Intervention to Enhance the Social-Emotional Functioning of Young Children with Autism Spectrum Disorders. Topics in Early Childhood Special Education, 23:2, 74-86.
Mahoney, G. & Perales, F. (2005). Relationship-Focused Early Intervention With Pervasive Developmental Disorders and Other Disabilities: A Comparative Study. Developmental and Behavioral Pediatrics, 26:2 (april), 77-85.
Rogers, C. R. (1967). On Becoming a Person. A therapist’s view of psychotherapie. London: Constable & Company Ltd.
Steman, C. & Gennep, A. van, (1996). Supported Living. Een handreiking voor begeleiders. Utrecht: NIZW.
Sterkenburg, P. S., Schuengel, C., & Janssen, C.G.C. (2008). Developing a therapeutic relationschip with a blind client with a severe intellectual disability and persistent challenging behaviour. In: Sterkenburg, P.S. Intervening in Stress, Attachment and Challenging Behaviour. Effects in Children with Multiple Disabilities. Bartimeus Reeks (proefschrift).
