Verstandelijke beperking en psychopathologie: hoe stem je de behandeling af en hoe streef je naar kwaliteit van leven?

02 dec 2024

Plaats

Fysiek

Accreditatie

DOCENTEN: Filip Morisse, Leen De Neve
INHOUD: Hoe kun je normaal gedrag versus psychopathologie herkennen en differentiëren bij mensen met een verstandelijke beperking? Hoe kun je vervolgens de ondersteuning en behandeling afstemmen? Hoe kan de omgeving optimaal aangepast worden? De inhoud van de studiedag is gebaseerd op de ontwikkelingsdynamische benadering van Anton Došen.
TIJDSDUUR: een studiedag op 2 december 2024 van 9:30 tot 16:15
LOCATIE: Utrecht
ACCREDITATIE:: is toegekend door Kwaliteitsregister V&V en Register zorgprofessionals en door het NIP K&J / NVO OG (geldt ook voor SKJ).
INVESTERING: 315,00 p.p. inclusief koffie, thee en lunch. FORTIOR is vrijgesteld van BTW.

Inschrijven nieuwsbrief Informatie download

Mensen met een verstandelijke beperking kunnen ingewikkeld, zogenaamd moeilijk te begrijpen gedrag laten zien. Denk hierbij aan bijvoorbeeld: claimen, dwang, verbale en fysieke agressie of zelfbeschadiging. Een psychiatrische stoornis is één van de mogelijke oorzaken van dit gedrag. Als begeleiders niet adequaat kunnen omgaan met geestelijke gezondheidsproblemen (of probleemgedrag) bij mensen met een verstandelijke beperking dan heeft dat een aantal nare consequenties voor zowel de cliënt als zijn begeleiders:

Ee bestaat een risico om meer en meer gedrag te beheersen.
Het probleemgedrag van de cliënt neemt toe; begeleiders en hun cliënt komen in een negatieve spiraal terecht.
Bij de cliënt komt de kwaliteit van leven in gevaar.
Teams staan onder druk en individuele begeleiders worden overbelast.
Er is een neiging om cliënten te excluderen en steeds weer door te verwijzen.

Geestelijke gezondheidsproblemen

Kinderen, jongeren en volwassenen met een verstandelijke beperking zijn extra kwetsbaar op vlak van geestelijke gezondheid. Uit onderzoek blijkt dat bij mensen met een verstandelijke beperking 3 tot 5 keer meer probleemgedrag en psychiatrische stoornissen voorkomen dan bij de normaal begaafde populatie, in het bijzonder op vlak van gehechtheid. Personen met een verstandelijke beperking en bijkomende gedrags- en/of psychiatrische problemen hebben recht op en nood aan ‘geestelijke gezondheidszorg’. Deze ondersteuning zou zich zowel moeten richten op gewone als op speciale noden, zowel in inclusieve ondersteuningsvormen als in gespecialiseerde behandelsettings. Om cliënten met geestelijke gezondheidsproblemen adequaat te kunnen ondersteunen, is een goed begrip van hun persoonlijkheidsontwikkeling (‘hun binnenkant’) nodig. Op basis daarvan kunnen ondersteuning en behandeling worden afgestemd op wat de cliënt nodig heeft.

Het psychodynamisch model en emotionele ontwikkeling

Het psychodynamisch model van emotionele ontwikkeling (A. Došen) is van grote waarde gebleken bij de diagnostiek, behandeling en preventie van probleemgedrag en psychiatrische stoornissen. Door rekening te houden met de emotionele behoeften van kinderen, jongeren en volwassenen met een verstandelijke beperking kunnen symptomen en gedragingen beter ‘be-grepen’ worden en kan het gebruik van psychofarmaca en van vrijheidsbeperkende maatregelen worden beperkt.

Handvatten voor ondersteuning en behandeling

Op deze dag behandelen de docenten de meest voorkomende psychopathologie bij personen met een verstandelijke beperking. Enerzijds pleiten ze voor een grotere gevoeligheid voor psychopathologie, anderzijds waarschuwen ze voor een te verregaande ‘psychiatrisering’ voor in wezen adaptief en dus normaal gedrag, Ten minste als je het beziet vanuit de emotionele ontwikkeling van cliënten. De docenten gaan ook in op de vraag hoe begrip voor het onderscheid tussen normaal/ adaptief gedrag, maladaptief gedrag of een psychiatrische stoornis kan leiden tot een afgestemde ondersteuning en behandeling met als doel een zo hoog mogelijke kwaliteit van leven.

De volgende thema’s komen aan bod:

Het verband tussen emotionele ontwikeling, geestelijke gezondheid en kwaliteit van leven
Hoe ziet het continuüm normaal gedrag, abnormaal gedrag en psychiatrische stoornis eruit ?
De dynamiek van hechtingsstoornissen en/of een problematische gehechtheid krijgt de meeste aandacht. Hoe ziet deze dynamiek eruit, van waar de tegenomen aandacht voor trauma, waar liggen ondersteuningsnoden en wat doet dit met teams en ondersteuners?
Stemmingsstoornissen (depressie en bipolaire stoornis) en psychotische stoornissen: symptomen, oorzaken, agogische en medicamenteuze behandeling en prognose
De theorie wordt ondersteund met casuïstiek en good practices.

Leerdoelen

Na afloop van de studiedag:

Kun je normaal/adaptief gedrag, maladaptief gedrag of een psychiatrische stoornis herkennen.
Ken je de dynamiek bij hechtingsstoornissen/trauma en begrijp je waar de ondersteuningsbehoeften liggen van cliënten met hechtingsstoornissen of een problematische gehechtheid.
Begrijp je wat het gedrag van cliënten met een hechtingsstoornis doet met een team en hoe het team handvatten kun geven om met de situatie om te gaan
Ben je geïnformeerd over hoe je cliënten met een stemmingsstoornis kunt ondersteunen en behandelen vanuit het perspectief van de ontwikkelingsdynamische benadering.
Ben je geïnformeerd over hoe je cliënten met een psychotische kunt ondersteunen en behandelen vanuit het perspectief van de ontwikkelingsdynamische benadering.

Studiebelasting en voorbereiding

De studiedag is te volgen zonder voorbereiding. De studiebelasting bestaat uit het aantal contact uren. In dit geval is dat 6 uur.

Cliëntgroep

De inhoud van de studiedag is van toepassing op kinderen, jongeren en volwassen met alle niveaus van verstandelijke beperking en geestelijke gezondheidsproblemen en/of (ernstig) probleemgedrag.

Doelgroep

Deze cursus is een must voor elke professional die regelmatig geconfronteerd wordt met gedrags- en/of psychiatrische problemen bij personen met een beperking. Voorkennis is niet vereist, praktijkervaring wel.

psychologen, orthopedagogen, vaktherapeuten, teamleiders, managers en begeleiders die werken met mensen met een verstandelijke beperking in hun eigen praktijk, in organisaties voor zorg aan mensen met een verstandelijke beperking, GGZ, verslavingszorg en forensische hulpverlening
psychologen, orthopedagogen, teamleiders, leraren en interne begeleiders in het speciaal onderwijs.

Accreditatie

Is toegekend door:

Kwaliteitsregister V&V en Register zorgprofessionals voor 6 punten
Accreditatiebureau NIP K&J / NVO OG voor het volgend aantal punten:
- Herregistratie: 6 punten
- Opleiding-diagnostiek: 1 punt
- Opleiding-behandeling: 1,5 punt
- Opleiding-overige taken: 0,5 punt
Het SKJ neemt de toegekende accreditatie van het NIP K&J / NVO OG

Certificaat en invoeren presentie

FORTIOR reikt aan het eind van de dag certificaten uit. Op het certificaat staan de accreditaties en hun ID-nummers vermeld.

Voor sommige registers van beroepsverenigingen, zoals bij NIP K&J / NVO OG, kwaliteitsregister Paramedici, KNGF, Register Vaktherapie en Registerplein, voert FORTIOR de presentie in. Hiervoor hebben wij het nummer nodig waarmee je in het register bent ingeschreven.

Filip Morisse

Filip is orthopedagoog en medewerker outreach De Steiger in het Psychiatrisch Centrum Dr. Guislain (Gent, België). Daarnaast is hij wetenschappelijk medewerker van EQUALITY Research Collective (Hogeschool Gent). Hij heeft meer dan 30 jaar ervaring in de psychiatrie voor observatie en behandeling van volwassenen met een verstandelijke beperking en bijkomende geestelijke gezondheidsproblemen. Daarnaast geeft Filip consultatie/advies en opleiding/vorming aan heel wat voorzieningen en diensten in Vlaanderen en Nederland. Filip is één van de trekkers van de SENS-EO beweging in Vlaanderen, die expertise verspreidt over de emotionele ontwikkeling van personen met een verstandelijke beperking. Ook is hij lid van NEED (Network of Europeans on Emotional Development) en vice-president van de European Association for Mental Health in Intellectual Disabilties (EAMHID). Filip is in 2021 gepromoveerd aan de Universiteit van Gent op het proefschrift Emotionele ontwikkeling bij personen met een verstandelijke beperking: onderzoek naar de Schaal voor Emotionele Ontwikkeling en een aansluitende coachingsmethodiek. Hij is gastprofessor aan de Universiteit van Gent (Vakgroep Orthopedagogiek). Filip is auteur en co-auteur van meerdere boeken en artikelen over emotionele ontwikkeling bij mensen met een verstandelijke beperking.
Bekijk de docent

Leen De Neve

Leen De Neve is orthopedagoog en coördinator van Outreach De Steiger, Psychiatrisch Centrum Dr. Guislain (Gent, België). Ze werkte meer dan tien jaar in de gehandicaptensector, bij teams die jongeren en volwassenen ondersteunen met een verstandelijke beperking. De laatste jaren ondersteunt ze vanuit een mobiel team de (professionele en natuurlijke) omgeving van (jong)volwassenen met een verstandelijke beperking en bijkomende problemen met hun geestelijke gezondheid. Ze is ook doelgroeporthopedagoog voor het zorgprogramma ‘dubbeldiagnose’ van het P.C. Dr. Guislain. Daarnaast geeft ze scholing en opleiding aan ondersteuners en is ze reeds jarenlang mede-trekker van de SENS-EO-beweging, voornamelijk rond het thema ‘van inschatting naar ondersteuning’.
Bekijk de docent

Ochtend
09:30	Opening
09:35	Opfris model van emotionele ontwikkeling Het verband tussen emotionele ontwikkeling, geestelijke gezondheidsproblemen en kwaliteit van bestaan Het continuüm adaptief gedrag, maladaptie gedrag en psychiatrische stoornissen
11:00	Pauze
11:15	Hechtingsstoornissen en problematische gehechtheid bij mensen met een verstandelijke beperking

Middag
12:30	Lunchpauze
13:15	Psychotische stoornissen bij mensen met een verstandelijke beperking
14:45	Pauze
15:00	Stemmingsstoornissen bij mensen met een verstandelijke beperking
16:15	Afsluiting en invullen evaluatie

Literatuur

Došen, A. (2014). Psychische stoornissen, probleemgedrag en verstandelijke beperking. Een integratieve benadering bij kinderen en volwassenen. Assen: Koninklijke Van Gorcum BV. Bestel dit boek hier>>

Morisse, F., Vandevelde, S. (2021) Emotionele ontwikkeling bij personen met een verstandelijke beperking en geestelijke gezondheidsproblemen: Theorie onderzoek en praktijk . Antwerpen / ’s Hertogenbosch: Gompel&Svacina